Page Text
________________
समयार्थ बोधिनी टवा प्र. श्रु अ १ एकात्मवादनिरूपणम् १४३ दृश्यते ) सरित्समुद्रपर्वतनगरग्रामघटपटादिभेदेन अनेक रूपो दृश्यते ( एवंएवम् ) अनेनैव प्रकारेण (भो-हे) हे लोकाः ! (कसिणे लोए कृत्स्नो लोकः) चेतना-चेतनरूपः समस्तो लोकः (विन्नू-विज्ञः) विद्वानेव ज्ञानस्वरूप आत्मैव (नानाहि-नाना) पृथिव्यादि भूताकारतया (दीसद-दृश्यते) दृष्टिगोचरो भवति । किन्तु नान्यः कोऽपि आत्मातिरिक्तोऽन्यः पदार्थ इति ॥९॥
टीका दृष्टान्तेनार्थः स्पष्टरूपतयाऽवगतो भवतीत्यतः प्रथम दृष्टान्तमेवाह'जहा य=यथा च-येन प्रकारेण 'एगे'='एक:' 'पुढवी थूभे' पृथिवीस्तूपःपृथिव्येव स्तूपः पृथिव्याः स्तूपः पृथिवीसमुदायात्मकोऽवयवी, 'नानाहि दीसइ' नाना अनेकप्रकारेण दृश्यते यथा एक एव पृथिवीसमुदायः नानारूपः जलसमुद्रपर्वतनगरघटपटादिविभिन्नरूपेणातिविचित्रो दृश्यते न तु पृथिवीही है । पृथ्वी आदि भूतों के नाना आकार में दृष्टि गोचर होता है । आत्मा से अतिरिक्त अन्य कोई पदार्थ नहीं है ।।९।।
टीकार्थ दृष्टान्त ही से अर्थ स्पष्ट हो जाता है, इस कारण यहा सर्व प्रथम दृष्टान्त ही कहते है-जैसे एक ही पृथ्वी रूप स्तूप या पृथ्वी का स्तूप अर्थात् पृथ्वी का समुदाय रूप पिण्ड अनेक रूपों में दिखाई देता है अर्थात् मूल में पृथ्वी एक होने पर भी जल, समुद्र पर्वत, नगर, घट, पट आदि नाना रूपों में होने से विचित्र दिखाई देती है, फिर भी पृथ्वी तत्त्व इन सभी में व्याप्त रहता है—उसके स्वरूप में भेद नहीं होता, इसी प्रकार हे
જેવી રીતે પૃથ્વી રૂપ પ (પડ) એક હોવા છતા પણ સરિતા સાગર, પહાડ, નગર ગ્રામ, ઘટ (ઘડે) પટ આદિના ભેદની અપેક્ષાએ અનેક રૂપવાળા દેખાય છે, એ જ પ્રમાણે” હે લેકે ' આ જડ ચેતન રૂપ સ પૂર્ણ લેક જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મા જા છે આત્મા જ પૃથ્વી આદિ ભૂતના આકારે દષ્ટિગોચર થાય છે. આત્મા સિવાયના અન્ય કઈ પદાર્થ નથી
- -- દ્રષ્ટાન્તની મદદથી અર્થ સ્પષ્ટ થઈ જાય છે તેથી અહી સૌથી પહેલા દ્રષ્ટાન્ત જ આપવામાં આવેલ છે –જેમ એક જ પૃથ્વી રૂપ તૃપ અર્થાત્ પૃથ્વીને સ્તુપ એટલે કે પૃથ્વીના સમુદાય રૂપ પિંડ અનેક રૂપે દેખાય છે, એટલે કે મૂળમાં તો પૃથ્વી એક હોવા છતા પણ જળ, સમુદ્ર, પર્વત, નગર, ઘટ, પટ આદિ વિવિધ રૂપે રહેલે હેવાને કારણે વિવિધ રૂપે દેખાય છે, છતા પણ તે બધામાં પૃથ્વીતત્વની વ્યાપ્તિ તો રહેલી જ હોય છે, –તેના સ્વરૂપમાં તે ભેદ પડતું નથી, એજ પ્રકારે છે કે આ અચેતન (જડ) અને
11
| SR No. | 009303 |
| Book Title | Sutrakrutanga Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 701 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sutrakritang |
| File Size | 38 MB |