________________
| મધ્યપ્રદેશ
૧. શ્રી ગ્વાલિયર તીર્થ તીર્થસ્થળ: ગ્વાલિયરમાં લગભગ ૧૫૦ જેટલી જૈન પ્રતિમાઓ અહીંનાં તીર્થસ્થાનોમાં
પ્રતિષ્ઠિત છે. એક વાવમાં સ્થાપિત શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ભગવાનની પદ્માસનસ્થ ૩૪ ફૂટ ઊંચી અને ૩૦ ફૂટ પહોળી પ્રતિમા આખા ભારતમાં સૌથી વિશાળ છે.
૨. શ્રી ખજૂરાહો તીર્થ મૂળનાયક: શ્રી શાન્તિનાથ ભગવાન, કાયોત્સર્ગ, ૧૪ ટ. તીર્થસ્થળ: ખજૂરાહો ગામથી લગભગ ૧ ક્લિોમીટરના અંતરે ખડર નદી કિનારે,
નવમી અને બારમી સદી વચ્ચે ચંદેલ રાજાઓ દ્વારા અહીં જૈન મંદિરોનું નિર્માણ થયેલ છે. અહીં લગભગ ૩૩ મંદિરો છે અને એનું શિલ્પ કાર્ય વિશ્વવિખ્યાત થયેલ છે. ભારત સરકાર દ્વારા આ સ્થાનનો ઘણો પ્રચાર થયેલ છે. ધર્મ, અર્થ, કામ અને મોક્ષ-શિષ્યમાં આલેખાયેલી આ ચારે વિભાવનાઓનું મોહક દર્શન છે. અને પ્રાચીન કલાને સુંદર અનુભવ થાય છે. પન્નાથી ૪૩ અને છત્તરપુરથી ૪૬ કિ.મી.ના અંતરે છે. મંદિર પાસે ધર્મશાળા છે. ખજુરાહો આજે આંતરાષ્ટ્રીય પર્યટન કેન્દ્ર બની ગયું છે. એ દ્રષ્ટિએ ત્યાં બધી જ સગવડો ઉપલબ્ધ છે.
૩. શ્રી કુંડલપુર તીર્થ મૂળનાયક: શ્રી મહાવીર સ્વામી ભગવાન, રાતો વર્ણ, પદ્માસનસ્થ, ૧૫ ફુટ. તીર્થસ્થળ: આ વિશાળ પ્રતિમાજી કુંડલાકાર પર્વત ઉપર આવેલ કોટમાં ૪૬ મંદિરોના
સમૂહમાં આવેલ છે. અહીં બીજાં ૧૬ મંદિરો તળેટીમાં છે. હટ્ટાથી ૧૬ કિ.મી. અને હમોહથી ૩૫ કિ.મી. ના અંતરે આવેલ છે. આ પ્રતિમાજી બડેબાબા તરીકે પ્રખ્યાત છે. આ તીર્થ ઘણું જ પ્રાચીન છે. ધર્મશાળાની વ્યવસ્થા છે.
૪. શ્રી દ્રોણગીરી તીર્થ: મૂળનાયક: શ્રી આદીશ્વર ભગવાન, શ્વેત વર્ણ, પદ્માસનસ્થ. તીર્થસ્થળ: એક નાના પહાડ ઉપર આ પ્રાચીન તીર્થ આવેલ છે. યુદ્ધમાં ઘાયલ
થયેલ લક્ષ્મણ માટે હનુમાનજી આ પહાડ ઉપરથી સંજીવની લઈ ગયા હોવાનું મનાય છે. આ પહાડ સુગંધી વનસ્પતિઓ અને જડીબુટ્ટીઓથી ભરપૂર છે. નજીકનું ગામ બડા મલહરા છે જે છત્તર પુર-સાગર રોડ ઉપર આવેલ છે. હરવાલપુર ૯૬ તથા સાગર ૧૦૩ કિ.મી. ના અંતરે છે. ધર્મશાળાની વ્યવસ્થા છે.