________________
બાર પ્રકારની હિંસાઓ
વાયુમાં એટલાં બધાં ઝેરી અને જલદ પ્રદૂષણો વ્યાપી ગયો છે કે તેણે વાયુના જીવોને તો ખતમ કર્યા પણ વાયુ (શ્વાસોચ્છવાસ) પ્રદૂષિત થતાં માનવોને ય રોગિષ્ટ બનાવીને મારવાનું કામ શરૂ કર્યું. “ગેસ' વગેરે પ્રકારના અનેક વાયુઓના વપરાશથી પણ વાયુકાયની પુષ્કળ હિંસા થઈ રહી છે! જો પ્રભુના વચન પ્રમાણે વાયુના જીવોની હિંસા થવા દીધી ન હોત તો માનવજાત પણ તેનાં પ્રદૂષણથી મોતને વરત નહિ.
પરમાત્માએ વનસ્પતિમાં જીવ-તત્ત્વની વાત કરી કે પાંદડે પાંદડે જીવ છે. વૃક્ષમાં જીવ છે. ઘાસ વગેરેમાં જીવ છે. પાંદડું પણ કોઈ તોડજો મા! ઘાસ ઉપર ચાલજો મા !
કહેવાય છે કે જંગલો કપાવાથી વરસાદ આવતો નથી. દુષ્કાળ પડવાથી લાખો પશુઓ મરે છે; માનવજાતને પણ પારાવાર નુકસાન થાય છે. જો પાંદડું પણ તોડવાની વાત જ ન હોત તો! જો વૃક્ષો અને જંગલો કપાતાં જ ન હોત તો ! શું આ દુષ્કાળનો પ્રશ્ન ઊભો થાત ખરો ?
પરમાત્મા કહે છે કે નાનામાં નાના કથુઆથી માંડીને મોટામાં મોટા હાથીમાં જીવ છે. કોઈનેય હણજો મા. જો પશુઓ છે તો માનવો છે. કેમકે પશુઓના છાણમૂતર વગેરે ખેતીનું ખાતર બને છે. તેમાં પુષ્કળ ઊર્જા છે. વસૂકી ગએલી ગાય કે બુટ્ટું થએલું ઢોર પણ વરસે હજારો રૂપિયાનું ખાતર આપતું હોવાથી તેઓ કોઈ નકામું નથી.
પર્યાવરણ એટલે કુદરત. કુદરત એટલે પૃથ્વી, વનસ્પતિ આદિ અને પશુઓ.
પર્યાવરણની રક્ષા કરવા માટે હવે આખું વિશ્વ દેકારો મચાવે છે; કેમકે ઉદ્યોગીકરણની ધૂનમાં પર્યાવરણને પારાવાર નુકસાન પહોંચ્યું છે એમ કહેવાય છે. આથી ઓઝોનમાં ગાબડું પડયું છે. જો ગાબડામાંથી સૂર્ય પોતાની ગરમી વધુ પ્રમાણમાં જવા દેશે તો હિમાલય ઓગળવા લાગશે. તેમ થતાં નદીઓમાં પૂર આવશે. એથી માનવજાતને પુષ્કળ નુકસાન થશે.
જો વૃક્ષો કપાઈ જાય; જંગલો કપાઈ જાય તો વરસાદ આવતો અટકી પડશે. વળી માનવોને શ્વાસોચ્છવાસ લેવાનું મુશ્કેલ બનશે. કેમકે તેનું કાર્બન ડાયોક્સાઈડ નામનું ઝેર પી જનાર વનસ્પતિ સિવાય બીજું કોઈ નથી. આવાં તો અગણિત નુકસાનો વનસ્પતિની અને પશુની દુનિયા ખતમ થતાં ગણાવાય છે.