________________
ור
બાર પ્રકારની હિંસાઓ
૭૭
છે, તો અત્યારે આ દવાઓની જરૂર કેમ પડી?
નવાઈની વાત તો એ છે કે પૃથ્વી પર જીવનારા બધા જીવોમાં ૭૫ ટકા જીવો તો કીટકવર્ગમાં આવે છે. તેમ છતાં અત્યાર સુધી બધા પ્રકારના પાકો સુરક્ષિત જ હતા. આપણા પૂર્વજો દવા છાંટ્યા વિના બધા જ પાકો લેતા હતા. પાકની સેંકડો, હજારો જાતો હતી. છતાં એને વાંધો નહોતો. કેમકે એ પાકના બીના ‘જીન’માં કીટકોનો પ્રતિકા૨ ક૨વાની અને પોતાનું અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવાની ગજબની તાકાત હતી.
૧૯૬૦માં વિકસિત દેશોએ ‘હરિયાળી ક્રાંતિ'નું એક ઠૂંઠું પકડાવી દીધું આપણને. પછી તો જોતજોતામાં આપણા નેતાઓ, આયોજનકારો, વૈજ્ઞાનિકો આ ‘હરિયાળી ક્રાંતિ’નો જાપ જપવા લાગ્યા. પછી જે થવાનું હતું તે થયું જ. સૌથી પહેલી અસર આપણાં દેશી બી ૫૨ થઈ. દેશી બીમાં અનેક ગુણો હતા. અમાપ શક્તિ હતી. આમાં ભેળસેળ કરી સંકર જાતો તૈયાર કરવામાં આવી. આ સંકર જાતોમાં વધુ ઊર્જા (રાસાયણિક ખાતરના રૂપમાં) પીવાના ગુણની સાથેસાથ જીવજંતુઓ, રોગો અને હવામાન સામે લડવાની તાકાત નો'તી. દેશી બીમાં હતી. પણ દેશી બી ધીમે ધીમે અદ્દશ્ય થતાં ગયાં, ડાયોનોસોરની જેમ. તેની જગ્યાએ સંકર બીના પાકની સાચવણી માટે રાસાયણિક ખાતરો આવ્યાં ને રાસાયણિક ખાતરોની સાથોસાથ જંતુનાશક દવાઓ આવી. અને એની પાછળ પાછળ એને બનાવનારી વિદેશી કંપનીઓ આવી.
આપણી જૂની જે પદ્ધતિ હતી, જે બી હતાં, જે પાકચક્ર હતું, તે પર ફરી જઈ શકાય તેવું હવે રહ્યું નથી. એવી રીતે આપણા આ કૃષિ અર્થતંત્રને બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓના ફાંસલામાંથી છોડાવવું એ યે લોઢાના ચણા ચાવવા કરતાં અઘરું છે.
ત્રીજી દુનિયાના દેશો માટે વધુ આઘાતજનક સમાચાર એ છે કે એનું ત્રીજા ભાગનું જનનદ્રવ્ય (બી રજ) બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓના કબજામાં પહોંચી ગયું છે. એની પાછળ એક કાવતરું છે. ત્રીજી દુનિયાનું તમામ બી કબજામાં લઈ લેવામાં આવે તો તમામ સત્તા બહુરાષ્ટ્રીય નિગમોના હાથમાં આવી જાય. આખરે આ સંસાર બીના રજમાંથી ચાલે છે. બહુરાષ્ટ્રીય નિગમો દ્વારા લાદવામા આવેલી ગુલામીનું આ વરવું સ્વરૂપ છે. આપણે જીવતા રહેશું તો પણ એમની મહેરબાનીથી. નહિતર ‘ભોપાલ'તો છે જ.
અહીં એ કહેવાની જરૂર નથી કે આ બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓ ત્રીજી દુનિયાના