________________
બાર પ્રકારની હિંસાઓ
કહેવી છે કે જો તમે ઈચ્છતા હો કે હવે પછી તમારા કે તમારાં કુટુંબના સભ્યોના પેટમાં કોઈ પણ પ્રાણીજ પદાર્થ જવા દેવો નથી તો તમે ત્રણ વાત નક્કી કરો,
(૧) પાકી ચકાસણી વિના એક પણ એલોપથી દવા ન લો. એંસી ટકા દવામાં પ્રાણીજ તત્ત્વો આવે છે.
(૨) બહારની કોઈ પણ ચીજ ન ખાઓ. જેલી, ચોકલેટ વગેરેમાં પ્રાયઃ ઇંડાનો રસ આવે છે. આઈસ્ક્રીમ, ટૂથપેસ્ટ વગેરેમાં લગભગ જીલેટીન વપરાય છે. સેવ, ગાંઠીઓ વગેરે બધું હવે મટનટેલોમાં જ તળાય છે. પોરબંદરના દરીયાની નકામી ગણાતી માછલીની જાતનો ઉપયોગ, તેનો પાઉડર કરીને બિસ્કીટ વગેરેમાં મિક્સ કરવાનો ગુજરાત સરકારે પૂર્વે આદેશ આપ્યો છે. કાયમ બિયાસણું તો કરો જ.
(૩) ફેશન અને વ્યસનનો સંપૂર્ણ ત્યાગ કરો.
આ પ્રકરણનો ઉપસંહાર કરતાં જર્મન વૈજ્ઞાનિક કિંસનું અવતરણ મૂકું છું. તેણે કહ્યું છે કે, “અન્ય જીવોના મરણાંત નિસાસા સાથે પેદા થયેલી કોઈ પણ દવાઓ કે ખાદ્યસામગ્રીઓ લેવાથી કદી કોઈને લાભ તો ન જ થાય પણ તે નિસાસાઓ તેના આરોગ્યને વધુ બગાડે.”
ભારતના મહારાજાનું ત્રણસો વર્ષ જૂનું, તોતીંગ વૃક્ષ, ચીનના અતિથિઓના નિસાસાઓથી સાત જ દિવસમાં ખતમ થઈ ગયું હતું.
સામાન્ય અપરાધને લીધે જેલમાં પૂરવામાં આવેલી બાઈને ફાંસીની સજા જણાવી તો તે એટલી બધી ચીસાચીસ કરવા લાગી કે તે પછી તેણે બનાવેલી રસોઈ જેલરે ખાધી તો તેને ઝાડા-ઊલટી થઈ ગયા!
જે માણસે વનસ્પતિના એક છોડને ચીમળી નાખ્યો તે માણસ જેટલી વાર તે ઉદ્યાનમાં ગયો તેટલી વાર બાકીના છોડોએ ચીસાચીસ કરી મૂકવાના તરંગોની નોંધ યંત્ર ઉપર સર જગદીશચંદ્ર બોઝે લીધી છે !
તુલસી હાય ગરીબ કી.... એ બે પંક્તિ ખૂબ યથાર્થ છે. એ વાત આ જગતને ક્યારે સમજાશે? કોણ બનશે, આ જગતનો પ્રાણી-મિત્ર! જીવમાત્રનો દિલોજાન દોસ્ત!
માર ખાઈને પુષ્કળ નુકસાન વેઠીને પણ જો દેશી-વિદેશી અંગ્રેજો પ્રાણિહિંસાની તમામ કાર્યવાહીથી પાછા ફરી જાય તો ય ઘણું સારું. બાકી તો હવે જૈનો પણ - જૈનાચાર્યો પણ - જગતને હિંસાના તાંડવથી પાછું વાળી શકે તેમ નથી એવું તેમના વલણ-વર્તનો ઉપર નજર કરતાં લાગે છે.