________________
૧૧૦
બાર પ્રકારની હિંસાઓ
ધર્મપ્રિય પ્રજામાં વિશ્વાસઘાતનો દોષ શી રીતે પ્રવેશી શકે? તે સમજાતું નથી, પણ ક્યારેક કોકમાં આમ બન્યું છે અને ત્યારે વિજયી રણભેરીઓ પરાજયના મરશીઆમાં ફેરવાઈ ગઈ છે. ભારતે તેનાં ભારે મૂલ્યો ચૂકવવાં પડ્યાં છે. તેને વિદેશીઓના ઘૂંટણીએ પડવાની ફરજ પડાઈ છે.
બાબર સુધી તો મુસ્લિમ આક્રમકો આવ્યા. પણ ત્યારથી અંગ્રેજોએ આક્રમણ શરૂ કર્યું. મુસ્લિમોનું આક્રમણ કુરાન અને તલવારનાં શસ્ત્રોથી હતું. જ્યારે અંગ્રેજોનું આક્રમણ ભેદી - ખૂબ ભેદી રહેતું. દોસ્તીના દાવે તેઓ દુશ્મની રમ્યા છે. યાદવાસ્થળી કરાવીને તેઓએ પ્રદેશો જીત્યા છે. ક્રૂરતાથી ત્રાટકીને પણ તેમણે ક્યારેક દાવો જીતી લીધા છે. જે હોય તે; મુસ્લિમો જીવનાશક હતા; જ્યારે અંગ્રેજો જીવનનાશક બન્યા હતા.
આમાં સહુ પ્રથમ દાવ વેપાર કરવા માટેના બહાનાનો છે. ઈ.સ. ૧૪૯૮માં વાસ્કો ડી ગામાએ આ દેશમાં આ રીતે પ્રવેશ કર્યો. ત્યારબાદ ઈ.સ. ૧૬૦૦ની સાલમાં લોર્ડ ક્લાઈવ દ્વારા વિધિસર રીતે વેપાર કરવાના હક્કો મેળવતી ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીની સ્થાપના કરાઈ. જેણે ભેદી લૂંટ ચાલુ કરી દીધી.
ત્યારબાદ પાણિપત વગેરેના યુદ્ધ કરીને ભારતીય રાજાઓને નબળા પાડ્યા; ભેદનીતિથી પરસ્પર લડાવ્યા, અમીચંદો પેદા કર્યા, અનેક રાજાઓના રાજ્યને ખાલસા કરીને પોતાના કબજામાં લેતા ગયા. એમ કરતાં ઈ.સ. ૧૮૪૮માં અંગ્રેજોએ મેકોલે દ્વારા બંગાળમાં દેશનું હિત કરતું; પ્રજાને બરબાદ કરતું; સંસ્કૃતિનો નાશ કરતું શિક્ષણતંત્ર આબાદ ગોઠવ્યું; ધીમે ધીમે સર્વત્ર પ્રસરાવ્યું. આ શિક્ષણથી આ દેશના લાખો લોકોનું માનસ ભારતીય મટીને પાશ્ચાત્ય બન્યું. તેમની આખી જીવનશેલી ભોગલક્ષી બનવા લાગી. તેમની નજરમાંથી પરમપદલક્ષ પરલોકદષ્ટિ અને પરમાત્મપ્રીતિ ખતમ થવા લાગ્યાં કે જે ભારતીય મહાપ્રજાના શ્વાસપ્રાણ હતા.લાખો ભારતીય લોકોએ એ શિક્ષણની ડીગ્રી મેળવી. બ્રિટનની અંગ્રેજ સરકાર એવાઓને વિશેષ સન્માનીને પોતાના બનાવી દેવામાં સફળ બની. ઈ.સ.૧૮૪૮ની સાલમાં સ્થપાયેલું મેકોલે શિક્ષણ આ બાજુ દશકાઓમાં વિકસતું ચાલ્યું. દેશીઅંગ્રેજોનો મોટો ફાલ તૈયાર થવા લાગ્યો.
બીજી બાજુ ઈ.સ. ૧૮૫૭ની સાલમાં બળવો થયો. (કે કરાવ્યો?) તેમાં લાખો બહાદુર ભારતીઓનો બળવાના ઓઠા નીચે અંગ્રેજો એ ખાત્મો બોલાવી દીધો. બ્રિટિશ-હકૂમત નીચે સમગ્ર ભારતને મૂકી દેવામાં આવ્યું. ઈ.સ. ૧૮૫૭થી ઈ.સ. ૧૯૦૩ની સાલ સુધીમાં ત્રણ અબજ ગાયોની કતલ કરી નાંખી; કેમકે હવે