________________
જમણવારમાં જાઓ તો ‘જમવા જેવું છે' કહો કે “જમવું છે' કહો ? સંસાર તરવા જેવો છે કે તરવો છે ? રોગ કાઢવા જેવો છે કે કાઢવો છે ?
હવે આગળ જે ગુણઠાણાનો ક્રમ બતાવ્યો તે અસંખ્યગુણનિર્જરાને લઈને બતાવ્યો છે, પુણ્યબંધને લઈને નહિ. ઘણી વાર એવું બને કે મિથ્યાત્વીનું પુણ્ય વધારે હોય અને સમકિતીનું પુણ્ય ઓછું હોય તેમ જ સમકિતીનું પુણ્ય વધારે હોય અને સર્વવિરતિધરનું પુણ્ય ન હોય. છતાં સમકિતીની આરાધના મિથ્યાત્વીના પુણ્ય કરતાં ચઢિયાતી છે. તે જ રીતે સમકિતીનું પુણ્ય નાનામાં નાના સાધુની નિર્જરાની તોલે ન આવે. આજે તો અમારા સાધુભગવંત પણ પુણ્ય ઓછું હોય તો રડવા બેસે. સાધુને પુણ્યની જરૂર જ ક્યાં છે ? હોય તો કામે લગાડીશું, પણ ન હોય તો રોવા નથી બેસવું.
સવ શાસનપ્રભાવના માટે પુણ્ય કામ લાગે ને ?
લાગે. પરંતુ શાસનપ્રભાવના કોણ કરી શકે ? જેણે શાસનની આરાધના કરી હોય તે ને ? શાસનની આરાધના ક્ષયોપશમભાવથી થાય છે. ક્ષયોપશમભાવ મળ્યા પછી પુણ્યનો યોગ મળે તો તેનો ઉપયોગ પ્રભાવના માટે કરીશું. પણ પુણ્ય ન હોય તો આરાધનામાં ખામી નથી આવવાની.
अत एव जनः पृच्छोत्पन्नसज्ञः पिपृच्छिषुः । साधुपायें जिगमिषुर्धर्म पृच्छन् क्रियास्थितः ।।८।। प्रतिपित्सुः सृजन् पूर्व, प्रतिपन्नश्च दर्शनम् । श्राद्धो यतिश्च त्रिविधोऽनन्तांशक्षपकस्तथा ।।९।। दृङ्मोहक्षपको मोहशमकः शान्तमोहकः । क्षपकः क्षीणमोहश्च जिनोऽयोगी च केवली ।।१०।।
यथाक्रमममी प्रोक्ता असङ्ख्यगुणनिर्जराः । यतितव्यमतोऽध्यात्मवृद्धये कलयाऽपि हि ।।११।।
આપણે જોઈ ગયા કે અધ્યાત્મમાર્ગે જેને જવું હોય તેણે પુણ્ય ઉપર ભાર ન આપવો, નિર્જરા ઉપર ભાર આપવો. પહેલા ગુણઠાણે પુણ્ય ઘણું હોય અને ચૌદમા ગુણઠાણે પુણ્ય ન હોય એવું ય બને. પુણ્યશાળી સાધુઓને અવધિજ્ઞાન થયા પછી દેવતાઓ મહોત્સવ કરવા આવ્યા અને સ્કંધકાચાર્યના પાંચ સો શિષ્યોને કેવળજ્ઞાન થયું તો કોઈ દેવ ફરક્યા નહિ. પુણ્યના કારણે કેવળજ્ઞાન મળતું નથી અને પુણ્યના અભાવમાં કેવળજ્ઞાન અટકતું નથી. અહીં જે અધ્યાત્મનો વિકાસક્રમ ચાર ગાથાથી જણાવ્યો છે તેનો અર્થ ક્રમસર વિચારવો છે. અહીં સૌથી પહેલાં જણાવ્યું છે કે ધર્મ પૂછવાની સંજ્ઞા જાગે તેને નિર્જરાની શરૂઆત થવા માંડે છે. એના ઉપરથી એ સૂચવ્યું છે કે જેઓ પૂછયા વગર ધર્મ કરે તેને નિર્જરા ન થાય. ધર્મ કરવાનું મન થાય તો તરત ગુરુમહારાજને ધર્મ પૂછવા જવાનું. પૂછીને ધર્મ કરવો તે ક્ષયોપશમભાવ અને પૂછ્યા વિનાનો ધર્મ તે ઔદયિકભાવ. કારણ કે પૂછયા વિના જે કરે તે ઈચ્છા મુજબ કરે અને ઈચ્છા મુજબ કરવું તેનું નામ ઔદયિકભાવ. જ્યારે આજ્ઞા મુજબ કરવું તેનું નામ ક્ષયોપશમભાવ.
સહ સંસારનાં કામ પણ પૂછીને કરવાનાં ?
એમાં શું પૂછવાનું ? સંસારનાં કામ પણ ગુરુને પૂછીને કરીએ તો પાપથી બચાય અને ધર્મ પણ ગુરને પૂછ્યા વિના કરીએ તો પાપ લાગે. તમે સંસારનાં કામ પૂછવા આવો ત્યારે અમારે શું જવાબ આપવો - એ પણ ભગવાને અમને સમજાવ્યું છે તેથી તેની ચિંતા તમારે કરવાની જરૂર નથી. પૂછવાના કારણે સ્વચ્છંદીપણું ટાળે છે અને આજ્ઞા પાળવાના સંસ્કાર
૩૦
% % % % % % ek ek ek ,
અધ્યાત્મ- મહિમા
અધ્યાત્મ-મહિમાં
દ de se ak % % હદ ૩૧