Chaityavandan Chovisi 01

SR No.: 009111
Original Sutra Author: N/A
Author: Paras Jain
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Publication Year: 2007
Total Pages: 181
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Rajchandra
File Size: 1 MB

Page 99

(૧૫) શ્રી ધર્મનાથ સ્વામી
૧૯૩ માત્રથી તેવું પુદ્ગલ પરિણમન થાય છે. ચિંતામણિ રત્ન તો જડ છે. બીજાઓ તેની આરાધના કરે છે તેની પણ તેને ખબર નથી છતાં એ અવશ્ય ફળદાતા થાય છે; તો પછી ચૈતન્ય એવા પ્રભુની ભક્તિ કરવાથી તેની સેવાનું ફળ ન મળે એ બિલકુલ બનવા યોગ્ય નથી. સાચા ભાવથી ખરા મનથી—ત્રિકરણ યોગે પૂર્ણ વિશ્વાસ રાખીને જો તેમની ભક્તિ કરવામાં આવે તો તેનું ફળ અવશ્ય મળે જ, એમ હું ખાત્રી પૂર્વક માનું છું. કદાચ તેમાં વિલંબ થાય, એ આપણા ભાવની તીવ્રતામાં ખામી સમજવી. તો પણ વખત આવ્યે ફળ તો અવશ્ય મળે જ. કંટાળી જઈ સેવા કરવી છોડી દઈએ તો તેનું ફળ ન મળે એ દેખીતું છે. તેથી તેટલો વખત ધીરજ અવશ્ય રાખવી જ જોઈએ. અનાજ વાવનાર કે આંબો રોપનાર પણ તેનાં ફળો તત્કાળ મેળવી શકતા નથી. વિદ્યાભ્યાસ કરનાર તત્કાળ સુખી થતા નથી. કાર્ય અનુસાર ઓછોવત્તો વિલંબ થાય છે પરંતુ યોગ્ય સમયે તે સઘળું ફળે છે અને તેઓ સુખી થાય છે, એ સંદેહ વગરની હકીકત છે. તે પ્રમાણે સંપૂર્ણ ફળ પ્રાપ્ત થતાં સુધી પ્રભુની ભક્તિ પૂર્ણ ભાવથી ચાલુ રાખવી જોઈએ, એટલે વખત આવ્યે તે અવશ્ય ફળશે જ. કર્તા કહે છે કે આ મંતવ્યને માનપૂર્વક વળગી રહી હું ભક્તિ કરવાનું કાર્ય ચાલુ જ રાખી રહ્યો છું, તેમ સઘળાએ પણ તે જ કર્તવ્ય છે. રા.
ચંદન શીતળતા ઉપજાવે, અગ્નિ તે શીત મિટાવે; સેવકનાં તિમ દુઃખ ગમાવે, પ્રભુગુણ પ્રેમ સ્વભાવે. થા૩
અર્થ:- ચંદન પણ જડ હોવા છતાં શીતલતા ઉત્પન્ન કરે છે અને અગ્નિ તે વળી ટાઢને મટાડે છે, તે જ પ્રમાણે પ્રભુના ગુણ ઉપર કરેલો પ્રેમ સ્વાભાવિક રીતે જ સેવકનાં દુઃખોને દૂર કરે છે.
ભાવાર્થ :- ચંદન એટલે સુખડમાં એવો ગુણ છે કે તેને ઘસીને ચોપડવામાં આવે તો શરીરે દાહ થયો હોય તો તેને શીતળતા આપે છે. તેમજ અગ્નિમાં એવો ગુણ રહેલો છે કે સખત ટાઢ પડતી હોય તોપણ તેવા સમયે જો અગ્નિનું સેવન કરવામાં આવે તો તે ટાઢને મટાડે છે. જેવો આ બે વસ્તુનો સ્વભાવ છે તેવો જ પ્રભુગુણ પ્રેમનો પણ સ્વભાવ છે કે તે ગુણો પ્રત્યે પ્રેમ કરનાર સેવકના પણ દુઃખ માત્રનો નાશ થાય છે. આ બાબતમાં મને પૂર્ણ વિશ્વાસ હોવાથી હું નીરાગી પ્રભુની એકચિત્તે ભક્તિ કરવામાં તત્પર રહ્યો છું. જગતમાં કોઈપણ પ્રકારનાં સ્વાર્થપૂર્વક રાજા મહારાજા આદિની સેવા કરવામાં આવે છે તો તેથી ઇચ્છિત સ્વાર્થ સરે છે, તો પછી તદ્દન નિષ્કામ વૃત્તિથી પ્રભુની આરાધના
૧૯૪
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ કરવામાં આવે તો તે ફળદાયી કેમ ન થાય? અવશ્ય થાય જ. Iકા.
વ્યસન ઉદય જે જલધિ અનુહરે, શશીને તેજ સંબંધે; અણસંબંધે કુમુદ અનુહરે, શુદ્ધ સ્વભાવ પ્રબંધે. થા૦૪
અર્થ - વ્યસન એટલે કષ્ટ પામવું અથવા અસ્ત થવું એમ પણ અર્થ થાય છે. અહીં શશી એટલે ચંદ્રમા અસ્ત પામે અથવા ઉદય થાય ત્યારે સાથે જલધિ એટલે સમુદ્ર પણ તેને અનુહરે એટલે અનુસરે છે અર્થાત્ તેની સાથે વધઘટ થાય છે. તેવા પ્રકારનો એમનો પરસ્પર સંબંધ છે. જ્યારે કુમુદ એટલે ચંદ્રવિકાસી કમળને તો ચંદ્ર સાથે બીજો કોઈ સંબંધ નહીં હોવા છતાં માત્ર ચંદ્ર અને પોતાની ઉજ્જવળતાનો એક સ્વભાવ હોવાથી તેની સાથે તે ખીલે છે અને ચંદ્ર અસ્ત થતાં પોતે પણ બિડાઈ જાય છે.
ભાવાર્થ:- અન્ય મતમાં ચંદ્રને સમુદ્રનો પુત્ર માનેલ છે. પુત્રના સુખે દુઃખે પિતા સુખી દુઃખી થાય એ સ્વાભાવિક છે. તેમ અહિં શુક્લપક્ષમાં ચંદ્રની કળા વૃદ્ધિ પામે છે ત્યારે સમુદ્રની ભરતી પણ વધતી જઈ હર્ષ વ્યક્ત કરે છે અને
જ્યારે કૃષ્ણપક્ષમાં ચંદ્રની કળા ઘટે છે ત્યારે ભરતી ઓછી થઈ જાણે શોક વ્યક્ત કરે છે. આ પ્રમાણે સમુદ્રને ચંદ્રની સાથે સાથે અનુસરવું થાય છે.
જ્યારે કુમુદ એટલે ચંદ્રવિકાસી કમળ તો માત્ર ચંદ્રના ઉદયે વિકસીત થાય છે, અને ચંદ્રના અસ્ત થયે બિડાઈ જાય છે. તેનો ચંદ્ર સાથે બીજો કોઈ સંબંધ નહીં હોવા છતાં માત્ર પોતામાં અને ચંદ્રમાં રહેલી સ્વાભાવિક ઉજ્જવલતાના કારણે જ ચંદ્રના વિકાસ સાથે તે વિકસે છે અને ચંદ્ર અસ્ત પામે તેની સાથે બિડાઈ જાય છે. આમ થવામાં કારણ વિશેષ તરીકે કોઈ બીજો સંબંધ નથી. પણ માત્ર સ્વભાવનું સરખાપણું છે. તેમજ હે પ્રભુ! આપનો અને મારો મૂળ સ્વરૂપે સ્વભાવ તો એક જ હોવાથી આપના ગુણો પ્રત્યે મને આકર્ષણ થાય છે, અને તે ગુણો મેળવવા આપના પ્રત્યે મને ભક્તિભાવ પ્રગટે છે.
કુમુદ એટલે ચંદ્રવિકાસી કમળ જેવી એકેન્દ્રિય વસ્તુ પણ પોતાના જેવો ઉજ્જવલ સ્વભાવ જોતાં ચંદ્રને અનુસરે છે, તો મારા જેવા પંચેન્દ્રિય મન સહિત મનુષ્ય પ્રાણી પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપને પામવા, જ્યાં એ શુદ્ધ સ્વરૂપ પ્રગટ છે એવા આપ પ્રત્યે કેમ ન આકર્ષાય ? અર્થાત્ જરૂર આકર્ષણ પામે, એમાં કોઈ સંદેહ નથી. /૪
દેવ અનેરા તુમથી છોટા, થૈ જગમેં અધિકેરા; યશ કહે ધર્મ જિનેશ્વર થાશું, દિલ માન્યા હે મેરા. થા૦૫