Page Text
________________
(૧૪) શ્રી અનંતનાથ સ્વામી
૧૭૭ મનોવૃત્તિ તથા આચરણ એક સરખાં જ હોય છે. દંભી મનુષ્યો બહુ લોકોની હાજરી વચ્ચે જે ક્રિયાવિધિ સાચવે છે કે જે વૈરાગ્ય બતાવે છે, તે સ્થિતિ તેઓ
જ્યારે એકલા પડ્યા હોય ત્યારે લગભગ નહિ જેવી જ હોય છે. તેઓ ક્રિયાના ખરા ફળના મેળવનાર થઈ શકતા નથી. જ્યારે સાચા ધર્મી માણસો શાસનપ્રેમી અને આત્મરસિક હોય છે તેથી તેઓનો ધર્મરંગ સદાને માટે જેવો ને તેવો જ બન્યો રહે છે; તે એટલે સુધી કે કદાચ તેઓનો દેહ નાશ પામે પણ તે ધર્મના રંગમાં ફેરફાર થતો નથી. ગજસુકુમાર અને મેતાર્ય આદિ મુનિવરોની જેમ મરણાંત કષ્ટ પ્રાપ્ત થાય તોપણ તેઓનો ધર્મરંગ જરા પણ ક્ષીણ થતો નથી; પણ ઊલટો અપૂર્વ વીર્યના ઉલ્લાસવડે અત્યંત વૃદ્ધિગત થઈ તેઓને પરમપદ પ્રાપ્ત કરાવે છે. આ ખરા ધર્મરંગનું સ્વરૂપ છે. આના સમર્થનમાં કવિ દ્રષ્ટાંત કહે છે કે સોનાના અલંકારને અગ્નિમાં નાખવાથી તેને જાણે દેહાંત કસોટીમાંથી પસાર થવાનો વખત આવે ત્યારે પણ તે અલંકારનો ઘાટ ગળી જાય પરંતુ સોનાનો નાશ ન થાય; પણ તેનો રંગ વિશેષ પ્રકાશિત થાય. તેમ પ્રસ્તુત વિષયમાં દેહ તો વિનાશી સ્વભાવવાળો હોવાથી નષ્ટ થાય પણ તે દેહમાં રહેલા આત્માના ધર્મરંગનો નાશ થાય નહીં. પણ તે તો વિશેષ પ્રકાશમાન થાય છે. પુરા
ત્રાંબુ જે રસવેધિયું સાવ તે હોય જાચું હેમ રે; ગુરુ ફરી ત્રાંબુ તે નવિ હુએ સાવ એહવો જગગુરુ પ્રેમ રે. ગુ૩
અર્થ:- જે ત્રાંબુ સુવર્ણ રસથી વેધાયું હોય તે પછી સુવર્ણ બની જાય છે. અને તેનું પાછું ફરી ત્રાંબુ ન થાય. તેમ જગદ્ગુરુ ઉપરનો સાચો પ્રેમ પણ તેવો જ હોવો જોઈએ કે જેથી ફરી જન્મમરણકરવારૂપ સંસાર હોય નહીં, અર્થાત્ પોતે પણ ભગવાન જ બની જાય.
ભાવાર્થ :- જો ત્રાંબા ઉપર સુવર્ણને ઉત્પન્ન કરનાર સુવર્ણસિદ્ધિના રસનું બિંદુ નાખ્યું હોય તો તેટલા માત્રથી તે ત્રાંબાનું ચોખ્ખું સોનું થઈ જાય. પછી ક્યારે પણ તે પોતાની મૂળ ત્રાંબાની સ્થિતિને પામે નહીં. તેવા પ્રકારનો પ્રભુ ઉપરનો સાચો પ્રેમ હોવો જોઈએ.
આ ગાથામાં ધર્મરાગનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે. તેમાંથી એવી રીતનો ભાવ નીકળી શકે છે કે પ્રભુ સાથે પ્રીતિ બાંધનાર પ્રથમ મિથ્યાત્વ ભાવમાં અનાદિકાળથી રમણતા કરતો હતો, તે ભવિતવ્યતાના પરિપાકાદિથી ઉપશમ કે ક્ષયોપશમ સમ્યત્વ પામવા ઉદ્યમ કરતો હોય, પણ અંતે જ્યારે તે ક્ષાયિક
૧૭૮
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ સમ્યકત્વને પામે, ત્યાર પછી પ્રભુ ઉપર તેનો જે રાગ થાય તે અવર્ણનીય અને અલૌકિક હોય છે. તે જીવની આત્માદિ તત્ત્વોની શ્રદ્ધાનો નાશ કદી થતો નથી. તે તો વધારેમાં વધારે ત્રણ કે ચાર ભવે મોક્ષને પામે જ. ફરી મિથ્યાત્વદશામાં તે જીવ કદી પણ આવે નહીં. જગદ્ગુરુ પ્રત્યેનો આવો ક્ષાયક પ્રેમ હોવો જોઈએ કે જીવને શીધ્ર મુક્તિ અપાવે. સા.
ઉત્તમ ગુણ અનુરાગથી સાવ લહીએ ઉત્તમ ઠામ રે; ગુર ઉત્તમ નિજ મહિમા વધે સાવ દીપે ઉત્તમ ધામ રે. ગુ૦૪
અર્થ :- ઉત્તમ પુરુષના ગુણ ઉપર પ્રીતિ રાખવાથી આપણે પણ સમ્યક્દર્શનાદિ ઉત્તમ સ્થાનને પામીએ છીએ. તેથી પોતાનો મહિમા પણ ઉત્તમ રીતે વધે છે અને પ્રાપ્ત થયેલું સમકિતાદિ ઉત્તમ સ્થાન તે આપણી વિશેષ ઉન્નતિ કરાવી મોક્ષ અપાવે છે. - ભાવાર્થ – ઉત્તમ વિશિષ્ટ પુરુષોમાં જે જે સુંદર ગુણો વર્તતા હોય તેના ઉપર બહુમાન રાખી તેઓની સાથે પ્રીતિ કરવામાં આવે તો આપણામાં પણ તેવા ગુણો સ્વાભાવિક રીતે ઉત્પન્ન થાય છે. ગુણ પ્રાપ્ત કરવા ઇચ્છનારે સારા માણસની જ સંગતિ કરવી જોઈએ. જગતમાં આજકાલ જે અનીતિ અને દુરાચારનો પ્રચાર બહુ પ્રમાણમાં થયેલો જોવામાં આવે છે તેનું જો કાંઈપણ મુખ્ય કારણ હોય તો તે કુસંગતિ છે. મા બાપોએ જો પોતાના બાળકોને નીતિમાન બનાવવા હોય તો પ્રથમ પોતે ફરજીયાત રીતે સદાચારી બનવું જોઈએ. અને પોતાના બાળકો કોની સોબતમાં દિવસ નિર્ગમન કરે છે તે બાબત ઉપર ખાસ ધ્યાન આપવું જોઈએ. એ મુજબ ધ્યાન ન આપનાર અથવા પોતે સદાચરણમાં ન વર્તનાર માબાપો પોતાની સંતતિના શત્રુ છે એમ કહેવામાં જરાપણ વિશેષપણું નથી. ગુણમાત્રનો નાશ કરનારી તે કુસંગતિ જ છે. આ રહસ્યવાળા વાક્યને સદા સ્મૃતિપટ ઉપર તાજાં રાખવું જોઈએ. અને કદી બાળકોને માઠી સંગતિ થઈ હોય તો તેમાંથી તેઓને કળ તથા બળપૂર્વક તુરત ખેંચી લઈ સારી સોબત નીચે મૂકી દેવા જોઈએ. આમ ઉત્તમ ગુણના અનુરાગથી ક્રમપૂર્વક આપણે પણ ક્ષાયિક સમ્યકત્વ પામવારૂપ ઉત્તમ સ્થાન પામીએ. બાદ ક્રમે ક્રમે ગુણસ્થાન ઉપર આરોહણ કરતાં આપણું મહત્ત્વ ઉત્તમ રીતે વધતું જાય અને પ્રાંતે ઉત્તમ ધામરૂપ મોક્ષ પદને પામીએ. જેથી આપણું મૂળ સ્વરૂપ પૂર્ણ રીતે દીપી નીકળે. ૪
| SR No. | 009111 |
| Book Title | Chaityavandan Chovisi 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Paras Jain |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 181 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Rajchandra |
| File Size | 1 MB |