Page Text
________________
(૨૩) શ્રી પાર્શ્વનાથ સ્વામી
આતમધર્મ અનુસરી, ૨મે જે આતમરામ રે; આનંદઘન પદવી લહે, પરમાતમ તસ નામ રે. પાસ૭
૩૧૧
સંક્ષેપાર્થ :– આત્માનો ધર્મ એટલે સ્વભાવ, તે જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રમય છે. તેને અનુસરી કહેતા તે ધર્મો અનુસાર વર્તીને જે પોતાના શુદ્ધ આત્મસ્વભાવમાં રમે અર્થાત્ રમણતા કરે છે; તે આત્માના અનંત આનંદઘનસ્વરૂપ એવા મોક્ષપદને પામે છે. એવા મુક્તપદને પામેલા આત્માનું નામ પરમાત્મા છે.
હે પાર્શ્વનાથ પ્રભુ! આપ તો એવા મુક્તપદને પામેલા હોવાથી આપનું તે જ સ્વરૂપ છે. તે સહજાત્મસ્વરૂપમય પરમાત્મસ્વરૂપનો અમને પણ અનુભવ થાય એવી આપ અમારા ઉપર કૃપા કરો. IIII
(3)
પ્રણમું પદપંકજ પાર્શ્વના, જસ વાસના અગમ અનુપ રે; મોહ્યો મન મધુકર જેથી, પામે નિજ શુદ્ધ સ્વરૂપ છે. પ્રણમુ॰૧ સંક્ષેપાર્થ :— ત્રેવીસમા શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનના ચરણકમળમાં હું વંદન કરું છું કે જેના ચરણરૂપી કમળની વાસના એટલે સુગંધ પામવી અગમ્ય છે કારણ કે અનુપમ છે. તેની ઉપમા કોઈની સાથે આપી શકાય એમ નથી. જેનો મનરૂપી ભમરો આ ચરણકમળની વાસનામાં મોહ પામ્યો તે આત્મા, જરૂર પોતાના શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપને પામશે; અર્થાત્ ભગવાન પાર્શ્વનાથની આજ્ઞાને જે જીવ ઉઠાવશે તે જરૂર સમ્યક્દર્શનને પામશે. ।।૧।।
હવે સમ્યક્દર્શન પામવાની યોગ્યતા બતાવે છે ઃ—
ટૂંક કલંક શંકા નહીં, નહિ ખેદાદિક દુઃખ દોષ રે; ત્રિવિધ અવંચક જોગથી, લહે અધ્યાત્મ સુખ પોષ રે. પ્રણમુ૦૨ સંક્ષેપાર્થ ઃ— પંક એટલે કીચડ-કાદવ. જેના હૃદયમાં વિષયરૂપી કાદવ નથી, કષાયરૂપી કલંક નથી અને શંકા, કાંક્ષા આદિ મિથ્યાત્વના દોષ નથી તથા ખેદના કારણોમાં દુઃખ તેમજ સુખના કારણોમાં હર્ષ વગેરે પામવારૂપ દોષ નથી. તેમજ જેના મન, વચન, કાયાના ત્રિવિધ યોગ અવંચક છે, અર્થાત્ મન સત્પુરુષની આજ્ઞામાં અને સત્પુરુષના વચનનો વિચાર કરવામાં પ્રવર્તાવે છે, વચનથી જ્ઞાનીની આજ્ઞાએ સત્ય, હિત, મિત અને પ્રિય બોલે છે, તથા કાયાથી વંદન આદિ ઉત્તમ ક્રિયાને જે આચરે છે, તે જીવના યોગ આ પ્રમાણે યોગાવેંચક,
૩૧૨
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ ક્રિયાપંચક હોવાથી તેનું ફળ પણ શ્રેષ્ઠ આવે છે. તેથી ફળાવંચક પણ થાય છે. તે જીવ અધ્યાત્મ એટલે આત્મા સંબંધી નિર્દોષ સુખના પોષણને પામે છે અર્થાત્ કાલાન્તરે આત્માના સુખનો અનુભવ કરનાર એવા ફળને પામે છે. ।।૨।।
દુરંદશા દૂરે ટળે, ભજે મુદિતા મૈત્રી ભાવ રે;
વરતે નિત્ય ચિત્ત મધ્યસ્થતા, કરુણામય શુદ્ધ સ્વભાવ રે. પ્રણમુ॰૩ અર્થ :— તે જીવની ચતુર્ગતિમાં ભ્રમણ કરવારૂપ દુર્દશાનો નાશ થાય છે. તેનો આત્મા બીજાના ગુણો જોઈને મુદિતા એટલે આનંદ પામે છે અને સર્વ જીવ પ્રત્યે મૈત્રીભાવવાળો થાય છે. તેના ચિત્તમાં હમેશાં અધાર્મિક અથવા પાપી જીવો પ્રત્યે પણ મધ્યસ્થભાવ હોય છે. તેમજ દુઃખી જીવો પ્રત્યે જેને કરુણામય ભાવ ઊપજે છે. એ ચાર મૈત્રી, પ્રમોદ, કારુણ્ય અને માધ્યસ્થ ભાવનાવાળો જીવ પોતના શુદ્ધ સ્વભાવને પામે છે. ।।૩।।
નિજ સ્વભાવ સ્થિર કરી ધરે, ન કરે પુદ્ગલની ખેંચ રે; સાખી હુઈ વરતે સદા, ન કદી પરભાવ પ્રપંચ રે. પ્રણમુજ અર્થ :— તે જીવ પોતાના આત્મસ્વભાવને જાણવા અર્થે મનને સ્થિર કરવાનો અભ્યાસ કરે છે અને ભૌતિક એવા પૌલિક પદાર્થો મેળવવાની મનમાં ખેંચ રાખતો નથી, અર્થાત્ પરપદાર્થની ઇચ્છા કરતો નથી. પણ સાક્ષીભાવે એટલે જ્ઞાતાદૃષ્ટાપણે વર્તવાનો હમેશાં અભ્યાસ કરે છે અને પરભાવરૂપ પ્રપંચમાં કદી પડતો નથી. પ્ર+પંચ એટલે પાંચ ઇન્દ્રિયોના વિષયોમાં લાગી રહેવું તે બધો પ્રપંચ છે. તેમાં આસક્ત થતો નથી. ।।૪।
સહજદશા નિશ્ચય જગે, ઉત્તમ અનુભવ રસ રંગ રે;
રાચે નહીં પરભાવશું, નિજભાવશું રંગ અભંગ રે. પ્રણમુન્પ સંક્ષેપાર્થ :– તેવા ભવ્ય આત્માને સહજદશા એટલે સ્વાભાવિક આત્મદશાનો અનુભવ નિશ્ચય એટલે નક્કી થાય છે. તે આત્મદશાનો અનુભવ ઉત્તમ આનંદરસમાં રેલાવનાર છે. પછી તે આત્મા પરભાવમાં રાચતો નથી. અને નિજ આત્મસ્વભાવના આનંદમાં અભંગપણે એટલે અનુભવ અથવા લક્ષ અથવા પ્રતીતપણે તેમાં નિરંતર સ્થિત રહે છે. પા
નિજગુણ સબ નિજમાં લખે, ન ચખે પરગુણની રેખ રે; ખીર નીર વિવરો કરે, એ અનુભવ હંસશું પેખ રે. પ્રણમુન્દ્વ
| SR No. | 009111 |
| Book Title | Chaityavandan Chovisi 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Paras Jain |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 181 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Rajchandra |
| File Size | 1 MB |