________________
નથી. ઈતિહાસમાં ભૂલથી ક્યાંક એકાદ પાના પર એમનું નામ મળી જશે અને એ પણ બસે-પાંચ વર્ષ પછી વિસરાઈ જશે. આનાથી વધુ એનું કશુંય મહત્ત્વ નથી. મારે તે લેકના હૃદય. સિંહાસન પર આસન લગાવવું છે અને તે સદ્દભાવનાથી જ સંભવિત છે.
બેલગાવમાં ઈદિરાજ મને મળવા આવ્યાં હતાં અને ઘણી લાંબી ચર્ચા ચાલી. મેં એમને કહ્યું કે તમે એ ભૂલી જાવ કે તમે દિલ્હીમાં રાજ કરે છે. અમારા જેવા સાધુ-સંતની તે સલાહ છે કે તમે લોકોના દિલમાં રાજ કરે. દિલ્હી નહિ પણ લેકેના દિલનું રાજ જ કાયમ રહેશે. બાકી બધું ચાલ્યું જશે. રામની માફક જે
વ્યક્તિઓએ લોકોના હૃદય જીતીને રાજય કર્યું છે, એમને લાખ વર્ષ વીતી જવા છતાં લેકે આજ સુધી મૂલ્યા નથી. આજે પણ અમારા અંતઃકરણમાં એમનું રાજ રહેલું છે. સર્વ પ્રત્યે સદભાવના રાખીને પ્રેમથી જ લે કોના હૃદય પર રાજ કરવું જોઈએ. જુઓ હું આપને મારે જ દાખલો આપું તે મારી પાસે છે શું ? ઘર છેડયું. સંસારનો ત્યાગ કર્યો. સંન્યાસ લઈને સાધુ બની ગયો. કોઈનાય ઘરમાં મારે એક પિસે પણ જમા નથી. આપના ઘર પર પણ મારો કોઈ અધિકાર નથી. પરંતુ એક સાધુ તરીકે જે હું એક શબ્દ બેલું તે પણ તમે તમારાં બાળકે, ભાઈ ઓ અને સ્નેહીઓને ન આપતા હૈ, પર તુ અહીં તે પરોપકારની ભાવનાથી તરત જ પાકીટ
૧૮
