________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
XXIII
કૃતિઓ –
૨૬. શ્રી દેવચંદ્રજીની સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, વ્રજ અને ગુજરાતી ભાષામાં રચેલી સર્વ કૃતિઓ “શ્રીમદ્ દેવચંદ્રજી” એ નામેથી બે ભાગમાં શ્રી બુદ્ધિસાગરજી ગ્રંથમાળા ગ્રંથાંક ૪૯ અને ૫૩ માં પ્રગટ થયેલ છે તેથી તેનાં નામેની સૂચિ વગેરેને અત્રે ઉલ્લેખ કરે નિરર્થક છે. છતાં સાથે જણાવી દેવાનું અત્ર એગ્ય લાગે છે કે બીજા ભાગમાં પૃ. ૮૭૩ થી ૮૮૩ માં શ્રાવક ગુણ ઉપર ૨૧ પ્રકારી પૂજા છપાઈ છે તે દેવચંદ્રજી કૃત નથી પણ છેલ્લે પ્રશસ્તિમાં બતાવ્યા પ્રમાણે તેના રચનાર જ્ઞાનસાગર ઉપાધ્યાયના શિષ્ય (જ્ઞાનઉત ?) છે ને તેની રચના (ગુણ યુગ અચલ ઈદ–સં. ૧૭૪૩ માં) થઈ છે કે જે સમયે દેવચંદ્રને જન્મ પણ થયે હેતે; તેજ પ્રમાણે તેજ બીજા ભાગમાં ત્યાર પછી પૃ. ૮૮૪ થી ૮૯૧ પર પ્રગટ કરેલી અષ્ટપ્રકારી પૂજા પણ દેવચંદ્રજી કૃત નથી પણ ઉક્ત જ્ઞાનસાગરજીના શિષ્યનીજ સં: ૧૭૪૩ માં રચેલી છે ( જુઓ પૃ. ૮૮૯ પરના દેહા.)
૨૭. વિશેષમાં એ પણ કહેવું અત્ર પ્રાપ્ત થાય છે કે પહેલા ભાગમાં પ્રગટ થયેલ વિચારરત્નસારમાં તે શ્રીમદ્દ દેવચંદ્રજીથી અન્યને હસ્તપ્રક્ષેપ થયો હોય એવું એક પ્રમાણુ ચક્કસ મળી આવ્યું છે અને તે એ છે કે તે વિચારરત્નસારના પ્રશ્ન ર૭૪ ના ઉત્તરમાં પૃ. ૯૦૯ પર “ માટે જ્ઞાની કહે છે જે ? એમ કહી તે જ્ઞાનીનું કાવ્ય નીચેનું ટાંકવામાં આવ્યું છે –
વિષયવાસના ત્યાગે ચેતન, સાચે મારગ લારે તપ જપ કિયા દાનાદિક સહુ; ગીણતિ એક ન આવે ઇદ્રિયસુખમેં ખૂલ્યું એ મન, વક્ર તુરંગ ક્યું ધારે. ઈત્યાદિ
આ કાવ્ય કયા જ્ઞાનીનું હશે તે શેધતાં આખર એ. મળી આવ્યું કે તે શ્રી ચિદાનંદજીનું છે કે જેઓ દેવચંદ્રજીના પુરેગામી નહિ, પણ હમણાં જ વીસમી સદીમાં થયેલા યોગીપુરૂષ-કરવિજય ઉદ્દે ચિદાનંદજી છે. -
For Private And Personal Use Only
