________________
૩૪
અનુભવ પછીનું આ તારણ છે.
ચિંતનની જરૂર છે જ, પણ ચિંતનના ચાકડેથી પીંડને પ્રત્યક્ષ ચાક પર મૂકીને ચાકડો ફેરવવો જોઈએ.
જોનાર દ્વિધામાં રહેશે કે ગોળી ઊતરશે કે ગાગર, પણ ચાકડો ફેરવનાર તો ધાર્યો ઘાટ ઊતરશે જ એવા વિશ્વાસથી બાવડાના બળે પુરુષાર્થ કરતો જ રહેશે. સંભવ છે કે કોઈક ઘાટ નિષ્ફળ જાય, કંઈક ખામી રહી હોય તો નિષ્ફળતા પણ મળે, ‘તીરે ઊભા તમાસો જોનારને કોડીયે ન મળે” પાણીમાં તરનાર “તારો ડૂબે” એમ કોઈકવાર નિષ્ફળતા પણ મળે, પરંતુ મરજીવા હોય તે જ મોતી પામે, એના જેવું આજની પરિસ્થિતિમાં આવા પ્રયોગોનું ભાવિ સમજી લેવું જોઈએ.
માત્ર બુદ્ધિના સ્તરેથી તર્ક અને દલીલો કરવાથી તો કાંઈ જ પ્રાપ્ત થઈ શકે નહિ; અનુભવ લેવા માટે પણ પ્રયોગકાર્ય કરવું જોઈએ.
ગુજરાતમાં આ વિષય પર એકાદ ગોષ્ઠિનું આયોજન સુરતમાં થાય તો તે કરવા જેવું છે. ગાંધી સવાસોના આ વર્ષમાં જ આવી ગોષ્ઠિ થાય તો અન્યાય પ્રતિકાર અને સત્યાગ્રહનું સાચું સ્વરૂપ સમજવામાં એની વિચારણા ઉપયોગી થશે અને ગાંધી વિચારને કંઈક ઘાટ આપી શકાશે. વિશ્વ વાત્સલ્ય : તા. ૧-૧૨-૧૯૯૩
૧૧ સફળ શુદ્ધિપ્રયોગ સાધનો અને કારણો
વિઠલાપુર શુદ્ધિપ્રયોગ સંપૂર્ણ સફળ થયો અને તે આટલી ઝડપથી સફળ થયો એથી કેટલાય મિત્રોને આશ્ચર્ય થયું છે. અને તેનાં કારણો જાણવાની ઈંતેજારી પણ ધરાવે છે. આ વિષય હજુ ખેડાતો હોવાથી તેમાં સંશોધનને ઘણો અવકાશ છે. અભ્યાસુ જિજ્ઞાસુઓએ એમાં ઊંડા ઊતરવું પડે. એમ છતાં સફળતાનાં બધાં કારણો જાણી, સમજી, કહી, લખી શકાય એવું ન બને. આમ છતાં આ વિષય પ્રગટ ચિંતનમાં છણવા યોગ્ય હોવાથી અહીં અમારો જે કંઈ અનુભવ છે તે શબ્દોમાં ઉતારવા પ્રયાસ કરીશું.
(૧) પ્રયોગ વ્યક્તિગત નહિ, સંસ્થાગત કરવાનો હોય છે.
(૨) જે સંસ્થા પ્રયોગ હાથ ધરે તે સંસ્થા અને તેનું સંચાલન કરનાર મુખ્ય વ્યક્તિ સમાજમાં વિશ્વાસપાત્ર હોવી જોઈએ.
અનુભવની આંખે
