________________
સાક્ષમાળા
૧૭૫
ઉપરાચાપરી ખાટના ભાર વહન કરવાથી લક્ષ્મી વગરના માત્ર ત્રણ વર્ષમાં થઈ પડ્યો. જ્યાં કેવળ સવળું ધારીને નાખ્યું હતું ત્યાં અવળું પડયું. એવામાં મારી સ્ત્રી પણ ગુજરી ગઈ. તે વખતમાં મને કંઈ સંતાન નહોતું. જખરી ખેાટાને લીધે મારે અહીંથી નીકળી જવું પડયું. મારા કુટુંબીઓએ થતી રક્ષા કરી; પરંતુ તે આભ ફાટયાનું થીગડું હતું. અન્નને અને દાંતને વેર થવાની સ્થિતિએ હું બહુ આગળ નીકળી પડ્યો. જ્યારે હું ત્યાંથી નીકળ્યા ત્યારે મારા કુટુંબીઓ મને રાકી રાખવા મંડ્યાં કે તેં ગામના દરવાજો પણ દીઠા નથી, માટે તને જવા દઈ શકાય નહીં. તારું કોમળ શરીર કંઈ પણ કરી શકે નહીં; અને તું ત્યાં જા અને સુખી થા તા પછી આવ પણ નહીં; માટે એ વિચાર તારે માંડી વાળવા. ઘણા પ્રકારથી તેઓને સમજાવી, સારી સ્થિતિમાં આવીશ ત્યારે અવશ્ય અહીં આવીશ, એમ વચન દુઈ જાવામંદર હું પયૅટને નીકળી પડ્યો.
પ્રારબ્ધ પાછાં વળવાની તૈયારી થઈ. દૈવયેાગે મારી કને એક દમડી પણ રહી નહોતી. એક કે બે મહિના ઉત્તરપાષણ ચાલે તેવું સાધન રહ્યું નહોતું. છતાં જાવામાં હું ગયા. ત્યાં મારી બુદ્ધિએ પ્રારબ્ધ ખીલવ્યાં. જે વહાણમાં હું બેઠો હતા તે વહાણના નાવિકે મારી ચંચળતા અને નમ્રતા જોઈને પોતાના શેઠ આગળ મારા દુઃખની વાત કરી. તે શેઠે મને ખેલાવી અમુક કામમાં ગેાવ્યો; જેમાં હું મારા પાષણથી ચાગણું પેદા કરતા હતા. એ વેપારમાં મારું ચિત્ત જ્યારે સ્થિર થયું ત્યારે ભારત સાથે એ વેપાર વધારવા મેં પ્રયત્ન કર્યાં અને તેમાં ફાવ્યો. બે વર્ષમાં પાંચ લાખ
