________________
મોક્ષમાળા
૧૫૩
પળ એ અમૂલ્ય ચીજે છે. ચક્રવતી પણ એક પળ પામવા આખી રિદ્ધિ આપે તે પણ તે પામનાર નથી. એક પળ વ્યર્થ છેવાથી એક ભવ હારી જવા જેવું છે એમ તત્વની દ્રષ્ટિએ સિદ્ધ છે!
શિક્ષાપાઠ ૫૧. વિવેક એટલે શું?
લઘુ શિષ્ય–ભગવન! આપ અમને સ્થળે સ્થળે કહેતા આવે છે કે વિવેક એ મહાન શ્રેયસ્કર છે. વિવેક એ અંધારામાં પડેલા આત્માને ઓળખવાને દીવે છે. વિવેક વડે કરીને ધર્મ ટકે છે. વિવેક નથી ત્યાં ધર્મ નથી તે વિવેક એટલે શું? તે અમને કહે.
ગુરુ–આયુષ્યમને ! સત્યાસત્યને તેને સ્વરૂપે કરીને સમજવાં તેનું નામ વિવેક.
લઘુ શિષ્ય–સત્યને સત્ય અને અસત્યને અસત્ય કહેવાનું તે બધાય સમજે છે. ત્યારે મહારાજ! એઓ ધર્મનું મૂળ પામ્યા કહેવાય?
ગુરુ—તમે જે વાત કહે છે તેનું એક દૃષ્ટાંત આપે જોઈએ.
લઘુ શિષ્ય–અમે પિતે કડવાને કડવું જ કહીએ છીએ; મધુરાને મધુરું કહીએ છીએ, ઝેરને ઝેર ને અમૃતને અમૃત કહીએ છીએ.
ગુરુ–આયુષ્યમને ! એ બધાં દ્રવ્ય પદાર્થ છે. પરંતુ આત્માને કઈ કડવાશ, કઈ મધુરાશ, કયું ઝેર ને કર્યું અમૃત છે એ ભાવપદાર્થોની એથી કંઈ પરીક્ષા થઈ શકે?
