________________
મોક્ષમાળા
સંસારમાં સુખ માની બેસે છે, અને ભગવ્યા સમ ગણે છે; પરંતુ પરિણમે ખેદ, દુર્ગતિ અને પશ્ચાત્તાપ લે છે. તે ચપળ અને વિનાશી છતાં સ્વપ્નના ખેદ જેવું તેનું પરિણામ રહ્યું છે. એ ઉપરથી બુદ્ધિમાન પુરુષે આત્મહિતને શેધે છે. સંસારની અનિત્યતા પર એક કાવ્ય છે કે –
(ઉપજાતિ) વિધુત લક્ષમી પ્રભુતા પતંગ, આયુષ્ય તે તે જળના તરંગ; પુરંદરી ચાપ અનંગરંગ, શું રાચિયે ત્યાં ક્ષણને પ્રસંગ?
વિશેષાર્થ :લક્ષમી વીજળી જેવી છે. વીજળીને ઝબકારે જેમ થઈને ઓલવાઈ જાય છે, તેમ લક્ષ્મી આવીને ચાલી જાય છે. અધિકાર પતંગના રંગ જેવો છે. પતંગને રંગ જેમ ચાર દિવસની ચટકી છે તેમ અધિકાર માત્ર શેડો કાળ રહી હાથમાંથી જતું રહે છે. આયુષ્ય પાણીનાં મેજાં જેવું છે. પાણીને હિલે આવ્યો કે ગયે તેમ જન્મ પામ્યા, અને એક દેહમાં રહ્યા કે ન રહ્યા
ત્યાં બીજા દેહમાં પડવું પડે છે. કામગ આકાશમાં ઉત્પન્ન થતા ઇંદ્રના ધનુષ્ય જેવા છે, જેમ ઈદ્રધનુષ્ય વર્ષાકાળમાં થઈને ક્ષણવારમાં લય થઈ જાય છે, તેમ યૌવનમાં કામના વિકાર ફળીભૂત થઈ જરાવયમાં જતા રહે છે. ટૂંકામાં હે જીવ! એ સઘળી વસ્તુઓને સંબંધ ક્ષણભર છે. એમાં પ્રેમબંધનની સાંકળે બંધાઈને શું રાચવું? તાત્પર્ય એ સઘળાં ચપળ અને વિનાશી છે, તું અખંડ અને અવિનાશી છે, માટે તારા જેવી નિત્ય વસ્તુને પ્રાપ્ત કર ! એ બેધ યથાર્થ છે.
