________________
હ
ક્ષણિકનો બોધ અને નિત્યનો અનુભવ
*
ધર્મનું મૂળ સમ્યગ્દર્શન
સમ્યગ્દર્શન એ ધર્મનું મૂળ છે તથા વીતરાગ ચારિત્રએ ખરો ધર્મ છે. જેમ મૂળ વિના વૃક્ષ ટકી શકતું નથી તેમ સમ્યગ્દર્શન વિના જ્ઞાન તથા ચારિત્રસમ્યફ નામ પામતા નથી.
પૂ. કાનજીસ્વામી કહેતા કે “સમ્યગ્દર્શન વિનાનું જ્ઞાન તથા ચારિત્ર એકડા વિનાના મીંડા જેવું છે, રણમાં પોક મૂકવા જેવું છે. જેમ વૃક્ષના મૂળને દેખી શકતા નથી પણ વૃક્ષને દેખી શકાય છે, તેમ આત્મામાં સમ્યગ્દર્શન (યથાર્થ શ્રદ્ધા) હોવા છતાં તેને દેખી શકાતું નથી, પરંતુ જીવના ચારિત્રને બાહ્યમાં દેખી શકાય છે.
કોઈ એમ કહે કે જો સમ્યગ્દર્શન વિના જ્ઞાન અને ચારિત્ર એકડા વિનાના મીંડા જેવું હોય તો જ્ઞાન શા માટે પામવું, ચારિત્ર શા માટે પાળવું? જ્ઞાની કહે છે કે જેણે એકડા વિનાના મીંડા જ મૂક્યા છે તેને તો એકડો જ મૂકવાની જરૂર છે પણ જેણે એકડો પણ મૂક્યો નથી, મીંડા પણ મૂક્યા નથી તેને તો એકડો અને મીંડા બન્ને મૂકવાની જરૂર છે. તેથી સમ્યગ્દર્શન વિનાના જ્ઞાન અને ચારિત્રની નિંદા કરીને પોતાને મહાન બતાવવાથી કષાયના ફળમાં કર્મબંધન થાય છે, અધોગતિ થાય છે.
