________________
૭૨
શ્રેણિકનો બોધ અને નિત્યનો અનુભવ
પરિણામનું પરિણામ
કોઈ વ્યક્તિ તમારા પૈસા લઈને ભાગી જાય તો એમ ન સમજવું જોઈએ કે તે વ્યક્તિ પૈસા લઈને ભાગી ગયો. હકીકત એ છે કે પોતાના પુણ્ય ભાગી ગયા. તેથી દરેક પરિસ્થિતિમાં કોઈ અન્યને દોષિત ન જણાવીને કર્મસિદ્ધાંતને ઘટિત કરવો જોઈએ. કર્મોદય ક્ષણિક છે, તેથી તેના પર વિશ્વાસ મૂકીને સુખી થઈ શકાય નહીં.
વિશ્વાસ તુમને મુઝે દિયા, કભી ન મને ગ્રહણ કિયા; મેં જાનતા થા કિ ઉસી, વિશ્વાસ મેં વિષ વાસ છે.
કોઈ વ્યક્તિ પ્રત્યે વિશ્વાસ રાખવા છતાં તેણે કેમ વિશ્વાસઘાત કર્યો? એવો પ્રશ્ન જ્ઞાનીને ઉત્પન્ન થતો જ નથી. શાની કહે છે કે અપેક્ષાના ફળમાં વિશ્વાસણાત નહીં પણ આત્મામાં અપેક્ષાભાવ ઉત્પન્ન થવો એ જ નિજ આત્માનો વિશ્વાસઘાત છે. પરપદાર્થો પ્રત્યે પોતાપણાના મિથ્યાત્વ ભાવને જ ઝેર સમાન ખતરનાક કહ્યો છે.
પિતાએ પુત્રને ભણાવ્યો, પુત્ર માટે પોતાનું સર્વસ્વ સમર્પણ કરી દીધું. પરીક્ષાના અંતે જ્યારે પુત્ર પોતાનું પરિણામ પિતાના હાથમાં આપે છે, પિતાને દેખતા જ દુઃખ થાય છે. કારણ કે પુત્ર દરેક વિષયમાં નાપાસ થયો હોય છે. પિતાજી ખૂબ જ ગુસ્સામાં કહે છે, તે તારા માટે કેટલું સમર્પણ કર્યું પણ તુ નાપાસ થયો? પુત્ર કહે કે પિતાજી ગુસ્સો શા માટે કરો છો? આ પરિણામ તમારું છે. ભૂતકાળમાં તમે કોઈ એવા અશુભ પરિણામ કર્યા હતા, તે અશુભ પરિણામનું આ પરિણામ છે કે તમને આવા પુત્રનો યોગ થયો. એક જ પળમાં પિતાજીનો ક્રોધ શાંત થઈ જાય છે. તાત્પર્ય એ છે કે દરેક પરિસ્થિતિમાં કોઈ બીજાને દોષિત ન ગણાવીને પોતાના પરિણામનું (ભાવ) પરિણામ સમજીને સમભાવ રાખવો એ જ શાનીનું કર્તવ્ય છે.
