________________
62
Studies in
old Rāma-play Krtyārāvana (now lost). With reference to this verse R. Gnoli observes in a foot-note : untraced source (Text, p. 4), unidentified stanza" (Translation, p. 30). 3 शोकेन कृतः इति । अस्योत्तरमर्द्धम् ।
हृदयस्फुटनभयात (? 6) रोदितुमभ्यर्थ्य ते सचिवैः । इदं तापसवत्सराजे विनीतदेववाक्यमुदयनगतं शोकमभिदधाति नाभिनयः ।।
-KLV p. 304, 11. 17 -20 This passage corroborates the fact that the A.Bh. text cites only the first half of the verse. It further informs us that the verse, giving expression 'to Udayana's profound sorrow, and forming part of Vinitadeva's speech occurs in the play Tāpasavatsarāja. With reference to this verse R. Gnoli observes in a foot-note :
. ...This stanza, whose source I have not succeeded in identifying. (Text, p. 4). Unidentified stanza (Translation, p. 30).
In the printed text of the Tapasa vatsarăja we read :
(नेपथ्ये)
देव समाश्वसिहि समाश्वसिहि, समस्ससदु समस्समदु पिअवअस्सो ।
[समाश्वसतु समाश्वसतु प्रियवयस्यः । ] विनीतभद्रः-(श्रुत्वा दृष्ट्वा च सकरुणम् ) अये कथमागत एव देवः
श्रावितश्च, तथा ह्ययम्शोकेन कृतस्तम्भस्तथा स्थितो येन वर्धिताक्रन्दैः । हृदयस्फुटनभयात (रोदितु) मभ्यर्थितस्सचिवैः ॥ अतिकरुण च वर्तते तदितोऽपसृत्य कार्यशेष प्रतियोजयामि ।
-Act ll, p. 18 This stanza presents some variant readings : 1 श्रुत्वैष विधृतबाष्पः- Srigāraprakasa (Ch. XXXII)
as quoted by the editor of the play in a f. n. on p. 19
शोकेन कृतः स्तम्भः ; KLV p. 304, G.M. 2 -योऽनवस्थिताक्रन्दैः -G
-योऽवस्थिताक्रन्दैः ;-M
-येन वर्धिताक्रन्दैः -Hc (as noted by R. Gnoli, Text, p. 4) . 3 -मभ्यर्थ्यते सचिवैः '-Hc; KLV Gnoli's translation of the third pāda "(by his companions), who, filled with the fear that tears their hearts", however, altogether misses the point. The idea intended to be conveyed is the same as found in Bhavabhūti :
पूरोत्पीडे तडागस्य परीवाहः प्रतिक्रिया । शोकक्षोभे च हृदयं प्रलाप रेव धार्यते ॥
-Uttararāmacarita III-29