SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 71
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Sanskrit Sahityaśāstra 89 अत्र व्याख्याने मुख्यमस्य सन्वेर्यद्रूप विदूर कारण - बीजस्योत्पत्युद्घाट - फलौन्मुख्यैरुद्भिन्नं भवनाभिमुखं संपातात्मकत्वं नाम तदस्पृष्टमेव स्यात् । यत् साध्यं प्रधानफलं तद् - विघ्नात्मा प्रत्यूह हेतु संपातात्मा नियताप्तिचतुर्व्यवस्थापरिच्छिन्नः प्रधानवृत्तांशः... इति विघ्न हेतु संपातेऽपि प्रत्यासन्नवर्तिनि फले न निवर्तनीयमिति च व्युत्पादयितुमवश्यमेव सन्धौ विघ्नहेतवो निबन्धनीयाः । - अ. भा. ३. पृ. २८ 59 - ना. द. पृ. ५० From the passage in the ND it would seem that the original and correct reading in the Abhi Bhā was Vighnakārana (and not Vidūra-kārana-) sampātātmakatvam. 90 नानाविधैः सुखदुःखात्मकैः हास्यशोकक्रोधादिभि- नानाविधैः सुखदुःखात्मकै रतिहासशोकक्रोधादिभिर्भावैरुत्तराणां चमत्कारास्पद जातोत्कर्षाणां यत् र्भावैरुत्तराणां चमत्कारास्पदत्वे जातोत्कर्षाणां यत् समानयनम् - समानयनम् । अ. भा. ३. पृ. २९ - हेम. का. शा. पृ. ४५५ On the same page of the Abhi-Bhā about ten lines after the passage cited above we have : यदा च सुखप्राप्तेः फलवत्त्वं तदा रतिहासादिबाहुल्यं प्रारम्भादीनां दुःखहानेस्तु फलवे क्रोधशोकादिदुःखात्मकभावाद् (? भाव - ) बाहुल्यम् - It is, therefore, quite clear that Hemacandra's passage preserves the correct reading ‘रति -हास-शोक- क्रोधादिभिः ' 91 इह च रतिग्रहणं पुमर्थोपयोगि रसगतस्थायिभावोपलक्षणं तेन वीरप्रधानेषु रूपकेषु प्रतिमुख एव ह्यास्था रतिरूपेण उत्साहः सम्यविषया समीहा चेष्टा विलास इति मन्तव्यम् । य एव मुखे रस उपक्षिप्यते, तस्यैव स्थायी विभावानुभावव्यभिचारिभिः पोषणीयः । कामफले रूपके मुखसन्धावुपक्रान्तः शृङ्गारः प्रतिमुखे विलासेन स एव विस्तार्यते । विलासप्रकाशकान्येव चेतराण्यङ्गानि निबन्धनीयानि । वीरादिरसप्रधानेवर्थ फलेषु रूपेषु पुनरुत्साहादिसं पद्विषया (यो) स्त्रियोरी हा व्यापारो विलासः । - ना. द. पृ. ६२ In his Marathi translation of this Chapter Prof. Kangle observes that the words pratimukha eva hy astha ratirupena are not found in the MS of the Abhi-Bha and that they are absolutely out of place and that through inadvertance have crept in there from a line above [ कामफलेषु रूपकेषु प्रतिमुख एव ह्यास्थावत्वेन ( १ ह्या स्थाबन्धत्वेन ) रतिरूपेण भाव्यम् ]. Keeping this fact in view as well as the passage from the ND the text of the Abhi-Bha may be corrected as follows: चेष्टा विलास इति मन्तव्यम् । वीरप्रधानेषु रूपकेषु उत्साह संपद्विषया समीहा 92 युक्तिस्तु नियतप्रतिपत्तिपर्यन्तेति विशेषः, रूपमिति चानियता आकृतिरुच्यते । तत्र विशेषप्रतिपत्तिरिहापि तथोपचाराद् व्यपदेशः । नानारूपाणामर्थानां संशयोऽनवधारणं रूपमिव रूपम् । अनियतो ह्याकारो रूपमुच्यते । मुखसन्ध्यङ्गाद् युक्तेः कृत्यविचाररूपत्वेन नियताकाराया अस्य भेदः । अ. भा. ३. पृ. ४८ -ना. द. पृ. ७३ -अ. भा. ३. पृ. ४२-४३
SR No.007023
Book TitleStudies In Sanskrit Sahitya Shastra
Original Sutra AuthorN/A
AuthorV M Kulkarni
PublisherB L Institute of Indology
Publication Year1983
Total Pages216
LanguageEnglish
ClassificationBook_English
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy