Prakrit Verses in Sanskrit Works on Poetics Part 02

SR No.: 006960
Original Sutra Author: N/A
Author: V M Kulkarni
Publisher: B L Institute of Indology
Publication Year: 1990
Total Pages: 768
Language: English
Classification: Book_English
File Size: 12 MB

Page 394

330
Prakrit Verses in Sanskrit Works on Poetics
Ratnesvara thus comments : '.... उपक्रान्तनिर्वाहाशक्तो लोके खिन्न इत्युच्यते । --- नवपरिणीतास्वभावलक्षणार्थस्तावदुपक्रान्तस्तथा सति यो जन्माभ्यस्तपितृगृहवियोगवेदनादूनमानसाया अत्यन्तापरिशीलितेन देवरेण संस्थापनाप्रकार : स न जातौ निविशते । परिशीलितभर्तृकुलाया कुलायां वा । तस्यौचित्यात् तस्या एव हि किञ्चन वक्तव्यं भवति' इत्याह - अत्र प्रकान्तस्येति ।
94. Bhoja cites this gatha as an example of the Vakyārtha-dosa called परुष. "Parusa
is a kind of Atimātra. It is defined as krūra - artha. Its absence is the Mādhurya guna of Artha ---". Bhoja defines it as - यत्तु क्रूरार्थमत्यर्थं परुषं तु तदुच्यते । and माधुर्यमुक्तमाचार्यै : क्रोधादावप्यतीव्रता । - Bhoja's Srigara Prakasa. (p. 239).
After citing the gatha, Bhoja remarks : अत्र खाद विषमित्यादीनां क्रूरार्थानामभिधानात् पारुष्यम् । सरस्वती, पृ. ४०.
Ratnesvara thus comments on the gatha :- यतो बालो दन्तैर्मातु : स्तनं दशतीति जातिस्तस्याः पुनरेवंविधं परुषमभिधायित्वमनुचितम् । अतिपारुष्यमेव चात्र विरसताहेतु : | - रत्नेश्वर पृ. ४१.
95. Bhoja cites this gatha as an example of the Vakyārtha- dosa called असदृशोपमम्.
After citing the gatha, Bhoja thus comments on it : .
- अत्र कोपानल - निर्दग्ध - मुग्ध - मन्मथ - शरीरस्य हरस्य नितम्ब - निर्गतस्रोतसा हिमवद् - गिरिणा सहासादृश्यादिदम् असदृशोपमम् ।. - सरस्वती', पृ. ४२.
96. Bhoja cites this gäthā to illustrate the defect, called Prior. It occurs if the
expression is bald, without any charm, devoid of the prime essential element of beauty - Vakratva (Strikingness). After citing the gatha, Bhoja remarks : अत्र कोलादे : स्वरूपाद्यनभिधानाद् जात्याद्यलंकारासंभवे निरलंकारनामायं वाक्यार्थदोष : । सरस्वती, प्र. ४४.
Ratnesvara thus comments : वक्रताव्यतिरेकेऽलंकारसामान्यमेव न स्यादिति निरलंकारमित्युक्तम --- अत्रेति । स्वं रूपं चमत्कारकारि कविप्रतिभामात्रप्रकाशनीयं रूपं तदेवालंकारकक्षमधिशेते । न चात्र तथा किंचिदभिहितमतो न जात्यलंकार : । एवमन्योऽप्यलंकारो नास्ति । पृ. ४४.
97. Bhoja cites this gatha to illustrate the defect, called युक्तिविरुद्ध - against evidence,
lacking in proof. After citing the gatha, Bhoja thus comments अत्र कूर्मी-पृष्ठे कमलोद्गतेरयुक्तियुक्तत्वाधुक्तिविरुद्धमिदम् । - सरस्वती, पृ. ४६.
Ratnesvara's comments run thus : ...- युक्ति : प्रमाणम् । --- कमलजाते: पङ्कजप्रभवाया एव निश्चयात् कूर्मपृष्ठादुद्गमे न कश्चित् प्रमाणं कदापि कस्याप्यवतरति --- | पृ. ४६.