Page Text
________________
तत्त्वार्थसूत्रे
,
यतिरिक्ख जोणियाणं चेव' इति द्वयोः क्षायोपशमिकः प्रज्ञप्तः, तद्यथा - मनु · व्याणाञ्चैव पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका नश्चैिव इति । तदग्रे च स्थानाङ्गे ६ स्थाने ५२६ सूत्रो चोक्तम्- 'छव्विहे ओहिनाणे पण्णत्ते तं जहा - अणुगामिए १ अणाणुगामिए २ वट्टमाणए ३ हीयमाणए ४ पडिवाती ५ अपडिवाती' इति, षड्विधमवधिज्ञानं प्रज्ञप्तम्, तद्यथा - आनुगामिकम् १ अनानुगामिकम् २ वर्द्धमानम् ३ हीयमानम् ४ प्रतिपाति ५ अप्रतिपाति ६ इति । एवं नन्दित्रे ८ सू चोक्तम्- 'से किं तं खाओवसमिअं ? खाओवसमिअं दुहं तं जहा = मणुस्साणय-पंचिदिद्यतिरिक्ख जोणियाणय, को हेऊ खाओवसमिअं ? खाभोवसमिअं तयावरणिजाणं कम्माणं उदिण्णाणं खएणं अणुदिष्णाणं उवममेणं ओहिनाणं समुपज्जइ' इति अथ किं तत् क्षायोपशमिकम् ? क्षायोपशमिकं द्वयोः, तद्यथा - मनुष्याणाञ्च पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकानाञ्च किं हेतु क्षायोपशमिकम् ? क्षायोपशमिकं तदावरणीयानां कर्मणाम् उदीर्णानां क्षण, के जीवों को क्षयोपशम अवधिज्ञान कहा गया है- मनुष्यों को और पंचेन्द्रिय तिर्यंचों को, इससे आगे स्थानांग के छठे स्थान के ५३६ सूत्र में कहा है- 'अवधिज्ञान छह प्रकार का कहा गया है, यथा- (१) आनुनामिक (२) अनानुगामिक (३) वर्द्धमान (४) हीयमान ( ५ ) प्रतिपाति और (६) अप्रतिशति । ' नदीसूत्र के आठवें सूत्र में कहा है- ' क्षायोपशम अवधिज्ञान किसे होता है ? क्षायोपशमिक अवधिज्ञान दो को होता है - मनुष्यों को और पंचेन्द्रिय तिर्यंचों को । इसे क्षायोपशमिक कहने का क्या कारण है ? उदय में आये हुए अवधिज्ञानावरणीय कर्मों के क्षत्र से तथा जो उदय में नहीं आए हैं उनके उपशम से वह अवधिज्ञान उत्पन्न होता है, अतएव क्षायोपशमिक कहा जाता है ।
७९८
સૂત્રમાં કહ્યું છે એ પ્રકારના જીવેને ક્ષયાપથમિક અવધિજ્ઞાન કહેવામાં આવ્યું છે. મનુષ્ચાને અને પચેન્દ્રિય તિય ચાને આથી આગળ સ્થાનાંગના ૬ઠા સ્થાન ના પ૨૬ના સૂત્રમાં કહ્યું છે અવધિજ્ઞાન ૬ પ્રકારના કહેવામાં આવ્યા છે. नेवा है (१) मानुगामिङ (२) अनानुगामिङ ( 3 ) वर्धमान (४) डीयमान (4) પ્રતિપાતી (૬) અપ્રતિપાતી નન્દીસૂત્રના ૮માં સૂત્રમાં કહ્યું છે. ક્ષાયે પશમિક અવધિજ્ઞાન કાને થાય છે? ક્ષાાપશિમક અધિજ્ઞાન એને થાય છે. મનુષ્યને અને પચેન્દ્રીય તિ' ચેને આને ક્ષયાપશમિક કહેવાનુ' કારણ શુ` છે? ઉંદયમાં આવેલા અવધિજ્ઞાનાવરણીય કર્મોનાં ક્ષયથી તથા જે ઉદયમાં આવ્યા નથી. તેમના ઉપશમથી આ અવધિજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે. આથી ક્ષાયે પામિક કહેવાય છે.
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |