Page Text
________________
दीपिका-निर्युक्ति टीका अ.८.२० कषायप्रति संलीनतातपस्वरूपम्
६५५
लीनतादि भेदतः । तथा च क्रोधप्रतिसंलीनता १ आदिना - मानप्रति संलीनता - २ मायाप्रति संलीनता - ३ लोभप्रतिसंलीनता - ४ चेत्येवं चतुर्विधं तावत् कषाय प्रतिसंलीनता तपो भवति । तत्र क्रोधप्रतिसंलीनता तपः खलु - क्रोधस्योदय निरोधरूपम्, उदितस्य क्रोधस्य विफलीकरण मन्तः संगोपन रूपं वा क्रोध प्रतिसंलीनता, तप उच्यते प्रथमं तु क्रोधस्योदय एव यथा न स्थात् तथा यतितव्यम्, यदि कदाचित् क्रोध उदयं प्राप्नुयात् तदा तं विफलं कुर्यात् इति भावः १ एवंमानप्रति संलीनता तप स्वावद् अभिमानरूपस्य मानस्योदय निरोधरूपम् उदय प्राप्तस्य मानस्य विफलीकरण मन्तः संगोपनं वा मान तिसंलीनता तप उच्यते प्रथमतस्तु - मानस्योदय एव यथा न स्यात्तथा यतितव्यम् - यदि कथंचित्-उदितः स्यान्मानः तदा तं विफलं विदध्यादितिभावः २ एवं मायाप्रति संलीनता तपस्तावद् मायायाः परवश्चनारूपायाः कपटरूपाया वा उदयनिरोधरूपम्, उदय प्राप्ताया क्रोधप्रति संलीनता (२) मानप्रति संलीनता (३) मायाप्रति संलीनता और (४) लोभप्रति संलीनता । क्रोध की उत्पत्ति न होने देना अथवा उत्पन्न क्रोध को विफल कर देना क्रोधप्रतिसंलीनता तप कहलाता है । भाव यह है कि प्रथम तो ऐसा प्रयत्न करना चाहिए कि क्रोध उत्पन्न ही न होने पाए, कदाचित् उत्पन्न हो जाय तो उसे निष्फल बना दे ।
इसी प्रकार मानकषाय को उत्पन्न न होने देना और उत्पन्न हुए मान कषाय को निष्फल कर देना मानप्रतिसंलीनता तप है । तत्पर्य यह है कि प्रथम तो ऐसा यत्न करना चाहिए जिससे मान उत्पन्न ही न हो, कदाचित् उत्पन्न हो जाय तो उसे विफल कर देना चाहिए । इसी भांति परवंचना रूप माया को उत्पन्न न होने देना और उत्पन्न
सौंसीनता (२) मानप्रतिस सीनता (3) भाषाप्रतिस सीनता (४) बोलप्रतिस લીનતા. ક્રોધની ઉત્પતિ ન થવા દેવી અથવા ઉત્પન્ન ક્રોધનું શમન કરી દેવુ' ક્રોષપ્રતિસ'લીનતા તપ કહેવાય છે. સારાંશ એ છે કે પ્રથમ એવા પ્રયત્ન કરવા જોઇએ કે ક્રોધ ઉદ્દભવે જ નહી.. કદાચ ઉદ્ભવે તે તેને નિષ્ફળ બનાવી દે આવી જ રીતે માનકષાયને ઉત્પન્ન ન થવા દેવા અને ઉત્પન્ન થયેલ માનકષાયને નિષ્પ્રભાવિત કરી દેવા માનપ્રતિસ’લીનતા તપ છે. તાત્પર્ય એ છે કે પ્રથમ તા એવા પ્રયત્ન કરવા જોઇએ કે જેથી માન ઉત્પન્ન જ ન થાય, કદાચિત જો ઉત્પન્ન થઈ જાય તે તેને નિષ્ફળ મનાવવું જોઇએ.
આજ પ્રમાણે પરવ'ચના રૂપ માયા ને ઉત્ત્પન્ન ન થવા દેવી અને ઉત્પન્ન થયેલી માયાને વિફળ કરી દૈવી મદરને અંદર જ શમન કરી દેવી
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |