Page Text
________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.८ सू.२० कषायप्रतिसंलीनतातपस्वरूपम्
लीनतादि भेदतः । तथा च-क्रोधपतिसंलीनता १ आदिना - मानप्रतिसंलीनता २ मायाप्रति संलीनता ३ लोभमतिसंलीनता ४ चेत्येवं चतुर्विधं तावत्- कषाय प्रतिसंलीनता तपो भवति । तत्र - क्रोधपतिसंलीनता तपस्तावत् - क्रोधस्योदय निरोधरूपम्, उदयप्राप्तस्य क्रोधस्य विफली करणम् अन्तः संगोपन रूपं विलीनकरण वा क्रोधपतिसंलीनता तप उच्यते यथा क्रोधो नोदयेत तथा यतितव्यम्, यदि कदाचित्क्रोध उदितः स्यात् तदा तस्य विफलतां कुर्यात् - इति भावः १ एवं मानप्रति संलीनता तप स्तावत्-मानस्योदय निरोधरूपम्, उदयप्राप्तस्य मानस्य विफलीकरण मन्तः संगोपनविलीनीकरणरूपं वा मानप्रतिसंलोनता तपो भवति, यथाऽभिमानरूपमानस्योदय एव न स्थात्तथा यत्नः कर्तव्यः, यदि कदाचित्-मान उदितः स्यात् तदा तं विफलं कुर्यात् । २ एवं - मायाप्रतिसंलीनता तपस्तावत् मायायाः उदय निरोधरूपम्, उदयमावाया मायाया विफलीकरणम्-अन्तः संगो पनं वा मायामतिसंलीनता तप उच्यते, यथा- परवञ्चनारूपा माया नोदयेत तथा नता (२) मानप्रति संलीनता (३) मायाप्रति संलीनता (४) लोभप्रतिसंलीनता । क्रोध को उत्पन्न न होने देना या उदित हुए क्रोध को विफल करना - उसे अन्दर ही दबा देना क्रोध प्रतिसंलीनता तप है। तात्पर्य यह है कि प्रयत्न ऐसा करना चाहिए कि क्रोध की उत्पत्ति ही न होने पाए, कदाचित् क्रोध उत्पन्न भी हो जाय तो उसे निष्फल बना देना चाहिए। इसी प्रकार मान को उत्पन्न न होने देना अथवा उत्पन्न मान को निष्फल कर देना मानप्रति संलीनता तप है, अर्थात् प्रयत्न ऐसा करना कि मान कषाय की उत्पत्ति ही न हो, फिर भी कभी उत्पन्न हो जाय तो उसे विफल कर देना चाहिए । इसी तरह माया को उत्पन्न न होने देना और उदित हुई माया को निष्फल कर देना मायाप्रतिसं. લીનતા (૩) માયાપ્રતિસ‘લીનતા (૪) લાભપ્રતિસ’લીનતા. ક્રોધને ઉત્પન્ન ન થવા દેવા અથવા ઉદિત થયેલા કોષને વિફળ બનાવવા તેને અંદરથી જ શમાવી દેવા ક્રોધપ્રતિસ’લીનતા તપ છે. તાત્પય એ છે કે પ્રયત્ન એવા કરવા જોઇએ કે ક્રોધની ઉત્પત્તિ જ ન થાય કદાચિત ક્રોધ ઉત્પન્ન થઈ પશુ જાય તા તેને નિરીંકુશ મનાવી દેવા જોઇએ. એવી જ રીતે માનને ઉત્પન્ન ન થવા દેવું અથવા ઉત્પન્ન થનેલા માનને નિષ્ફળ કરી દેવું માનપ્રતિસ ́લીનતા તપ છે અર્થાત્ પ્રયત્ન એવા કરવા કે માનકષાયના ઉદ્ભવ જ ન થાય તેમ છતાં કદાચ ઉત્પન્ન થઈ જાય તા તેને નિષ્ફળ કરી દેવું જોઇએ આ પ્રમાણે માયાને ઉત્પન્ન થવા ન દેવી અને ઉદિત થયેલી માયાને બિન અસરકારક બનાવી
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
६५३
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |