________________
५६६
तत्त्वार्थ सूत्रे alsऽश्रित्य जायमानं यानं तं विहाय द्रव्यमुपैति । अथ वाचक शब्दव्यञ्जनसंक्रान्तिर्यथा - एकं श्रुतशब्दमालम्ब्य जायमानं शब्दान्तर मालम्बते, तदपि परित्यज्य शब्दान्तरमुपादत्ते, योग संक्रान्तिर्यथा - काययोगोपयुक्तध्यानं वाग्योगं संक्रामति, वाग्योगोपयुक्तध्यानञ्च - मनोयोगं संक्रामति, मनोयोगोपयुक्तध्यानश्चकाययोगं संक्रामति, इत्येवं खलु- अर्थव्यञ्जनयोगसंक्रमणं विचार उच्यते इति
भावः । उक्तश्च --
'उपायठि भंगाई पज्जायाण जमेगदव्वंमि । नाणानयाणुसरणं पुण्वगयसुयानुसारेण ॥१॥ 'सवियार मस्थ वंजणजोगंतरओ तयं पढम सुक्कं । होइ पुहुत्त विधक सविचार सरागभावस्स' ॥२॥ 'जं पुण सुनिध्यकंप निवायसरणप्पइवमिवचित्तं । उपाय भंगाइयाण मेगम्मि पज्जाए || ३ || अवियारमत्थवंजणजोगंतरओ तयं बिइय सुक्कं । पुव्यगय सुधालंबण मेगन्त वियक्कमवियारं ॥४॥ होने वाला ध्यान उस द्रव्य को छोडकर पर्याय में चला जाता पर्याय का चिन्तन करते-करते द्रव्य का चिन्तन करने लगता है, यह अर्थ का संक्रमण कहलाता है । व्यंजन की संक्रान्ति का मतलब यह है कि श्रुत के किसी एक शब्द का चिन्तन करते-करते दूसरे शब्द का चिन्तन करने लगना । काययोग के अवलम्बन से होने वाला ध्यान कदाचित् वचनयोग का आश्रय लेना है, कदाचित् किसी अन्य योग का यह योग संक्रान्ति है । इस प्रकार अर्थ, व्यंजन और योग का संक्रमण होना विचार कहा गया है। कहा भी है
'पूर्वगत श्रुत के अनुसार, अनेक नयों की अपेक्षा से एक द्रव्य કાઇ એક દ્રવ્યનુ આલમ્બન લઈને થનારૂ ધ્યાન તે દ્રવ્યને છેડીને પર્યો. યમાં ચાલ્યુ જાય છે પર્યાયનુ ચિન્તન કરતાં કરતાં દ્રવ્યનું ચિન્તન કરવા લાગે છે આ અથતું સંક્રમણ કહેવાય છે, વ્યંજનની સ`ક્રાન્તિના અથ એવા થાય છે કે શ્રુતના કેઈ એક શબ્દનુ ચિન્તન કરતા કરતા બીજા શબ્દનું ચિન્તન કરવા લાવ્' કાયયેાગના અવલમ્બનથી થનારૂ ધ્યાન કદાચિત વચનયોગને આશ્રય લે છે, કદાચિત કાઇ અન્ય ચૈગના આ ચેગસક્રાન્તિ છે આ રીતે અર્થ વ્યંજન અને ચેાગનું સંક્રમણ થવું-વિચાર કહેવામાં मान्य, उपयु -
પૂગત શ્રુત અનુસાર, અનેક નયાની અપેક્ષાથી એક દ્રશ્યના ઉત્પાદ
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
