________________
८२६
उत्तराध्ययनसूत्रे पुनः किं चिन्तयति ? तदाह
मूलम्इमंच मे अस्थि, इमं च नंत्थि, इमं च मे किंञ्चमि में अॅकिच्चं। ते ऎवमेवं लालपमाणं, हरा हरंति ति केहं पैमाओ ॥१५॥ छाया-इदं च मे अस्ति, इदं च नास्ति, इदं च मे कृत्यमिदमकृत्यम् ।
तमेवमेव लालप्यमानं, हरा हरन्तीति कथं प्रमादः ॥१५॥ टीका-'इमं च मे' इत्यादि
मे मम, इदं च धान्यादिकम् अस्ति, इदं रजतसुवर्णा भरणादिकं च मम नास्ति। च पुनः इदं षडऋतुसुखकारकं गृहादिकं मम कृत्यं करणीयम् , इदं च अलाभदायकं वाणिज्यादिकं मम अकृत्यम्-अकरणीयम् । एवमेव अनेन प्रकारेणैव २ जरा एवं मृत्यु घेर लेती है तब वह पश्चात्ताप करने लगता है पर अब क्या होता है । मरकर इसको दुर्गतिमें भटकना ही पड़ता है ॥१४॥
विषयी लोक और क्या विचारता है सो इस गाथा द्वारा कहते हैं'इमं च मे इत्यादि।
अन्वयार्थ-(इम-इदम् ) यह धन धान्यादिक (मे-मे) मेरा है और (इम-इदम् ) यह रजत सुवर्णादिक (मे-मे) मेरा (नस्थि-नास्ति) नहीं है। तथा (इमं मे किच्चम् इंमं अकिच्चं-इदं मे कृत्यम् इदम् अकृत्यम् ) यह नवीन घर कि जिसमें छहों ही ऋतुओंमें आराम मिल सके मुझे बनवाना है, तथा यह जो मेरे घर पर अलाभ दायक व्यापार आदि चल रहा है उसको बंद कर देना है-वह करणीय नहीं है । (एवं-एवम् ) પ્રમાણે પ્રમાદી બનેલા એ મનુષ્યને ધીરે ધીરે વૃદ્ધાવસ્થા અને મૃત્યુ ઘેરી લે છે ત્યારે તે પશ્ચાત્તાપ કરવા લાગે છે પરંતુ હવે શું થઈ શકે ? મરીને તેણે દુગતિમાં જ ભટકવું પડે છે. જે ૧૪ છે
વિષયી લેકે બીજું શું વિચારતા હોય છે આ ગાથા દ્વારા કહેવામાં भाव छ-" इमं च मे"-त्याहि !
सन्याय-- इम- इदम् ॥ धन धान्याल मे-मे भा छ भने इमइदम् ॥ २ सुवाहि मे-मेम भा नत्थि-नास्ति नथी, तथा इमं मे किच्च इमं अकीच्च-इदं मे कृत्य इदम् अकृत्यम् से नवीन घर ,न्यां छस तु. એમાં આરામ મળી શકે તેવું બનાવવું છે, તથા મારા ઘરમાં આ જે અલાભદાયક વેપાર ચાલી રહેલ છે એને બંધ કરી દે છે, તે કરવા એગ્ય નથી.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
