Page Text
________________
अध्ययन ४ सू० ४ पृथिवीकायस्य सचित्ततासिद्धिः स्थितः सत्त्वाः = स्पर्शनेन्द्रियवन्तो जीवा यस्यां सा तथोक्ता 'आख्याता' इति पूर्वोक्तेनान्वयः, भगवता प्ररूपितेति तदर्थः।
ननु तर्युक्तस्वरूपायां जीवपिण्डभूतायां पृथिव्यां गमनागमनादिक्रियां कुर्वतां संयमिनामहिंसाव्रतस्य संरक्षणं कथं भवति ? प्रत्युताऽवश्यकरणीयोच्चारप्रस्रवणादिक्रियया हिंसैव भवत्यतोऽहिंसाव्रतपालनं वन्ध्यासुतपालनवदसम्भवमित्यत आह-'अन्यत्रे' ति, शस्त्रपरिणताया अन्यत्र-शस्त्रपरिणतां पृथिवीं वर्जयित्वाऽन्या पृथिवी सजीवेत्यर्थः, शस्यते = हिंस्यते प्राणिगणोऽनेनेति शस्त्रं, तद् द्विविधं-द्रव्यभावभेदात् । तत्र द्रव्यशस्व-स्वपरोभयकायलक्षणम्, भावशस्त्रं पृथिवीं प्रति दुष्प्रणिहितमनोवाकायात्मकम्, एवमेवान्येषां तत्तत्कायानामपि भावशस्त्रं बोद्धव्यम् । स्वकायशस्त्रं पृथिव्याः स्वेतरवर्णगन्धादिमती असंख्यातवे-भाग-प्रमाण अवगाहनाको आश्रय करके भिन्न-भिन्न स्वरूप से स्थित है, ऐसा भगवानने कहा है।
शिष्य गुरसे पूछता है-हे गुर महाराज ! जबकि पृथिवी जीवो के पिण्डरूप है तो उस पर अह सात की रक्षा कैसे होगी? उच्चार-प्रस्रवण आदि क्रियाएं अनिवार्य हैं और इन इन क्रियाओं के करने से हिंसा अनिवार्य हैं, इसलिए अहिंसाव्रत का पालन ऐसा ही असंभव है जैसा वन्ध्या के पुत्र का पालन करना ।
उत्तर- हे शिष्य ! शस्त्रपरिणत पृथिवी के सिवाय अन्य समस्त पृथिवी सचित्त है जिससे प्राणियों की हिंसा होती है उसे शस्त्र कहते है।
शस्त्र दो प्रकार का है-(१)द्रव्य-शस्त्र और भाव शस्त्र । उनमें से ख-काय, परकाय ओर उभय-काय को द्रव्य-शस्त्र कहते हैं । पृथिवी के विषय में मन-वचन-काय की दुष्परिणति करना भाव-शस्त्र है । इसी प्रकार अन्य सब काय के जीवों के भाव-शस्त्र समझ लेने चाहिये । अपने से भिन्न वर्णगन्धवाली पृथिवी ही पृथिवी का स्वकाय-शस्त्र है, जैसे पोली मिट्टी का शस्त्र આગળના અસંખ્યાતમા ભાગ પ્રમાણની અવગાહનાને આશ્રય કરીને ભિન્ન-ભિન્ન સ્વરૂપે स्थित छ, मे गवान बुं छे.
શિષ્ય ગુરૂને પૂછે છે–હે ગુરૂ મહારાજ ! જે પૃથિવી, જીનાં પિંડ-રૂપ છે તે તેની ઉપર ગમનાગમન આદિ ક્રિયાઓ કરનારા સંયમીઓના અહિંસાવ્રતની રક્ષા કેમ થશે ? ઉચ્ચાર, પ્રસવણું આદિ ક્રિયાઓ અનિવાર્ય છે, તેથી અહિંસા-વ્રતનું પાલન એવું અસં. ભવિત છે કે જેવું વધ્યાના પુત્રનું પાલન કરવું અસંભવિત છે. - ઉત્તર-હે શિષ્ય ! શસ્ત્રપરિણત પૃથિવી સિવાયની બધી પૃથિવી સચિત્ત છે. જે વડે પ્રાણીઓની હિંસા થાય છે, તેને શસ્ત્ર કહે છે.
शस्त्र में न छे. (१) द्रव्य-शस्त्र (२) मा-शस्त्र. समां वाय, ५२४ाय अन ઉભયકાયને દ્રવ્ય-શસ્ત્ર કહે છે, પૃથિવીના વિષયમાં મન વચન કાયાથી દુષ્પરિણતિ કરવી એ ભાવશાસ્ત્ર છે. એ જ રીતે બીજી બધી કાયાના છાનાં ભાવશસ્ત્ર સમજી લેવાં પિતાથી
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧
| SR No. | 006367 |
| Book Title | Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1974 |
| Total Pages | 480 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 27 MB |