________________
अध्ययन २ गा. ११ रथनेमेः पुरुषोत्तमत्वसिद्धिः
११३ 'सम्प्रतिपातितः' इत्यनेन समानकर्तकत्वाऽभावात्क्त्वाप्रत्ययोत्पत्तिरसङ्गता स्यात् , यद्वा 'सम्प्रतिपातित' इत्यस्य णिजाऽविवक्षया 'सम्प्रतिपन्नः' इत्यर्थः कर्त्तव्यः । अकुशेन =हस्तिचालनार्थ-लौहमयवक्राग्रास्त्रेण नागो यथा हस्तीव,धर्मे जिनोक्तप्रवचनरूपे, सम्प्रतिपातितः संस्थापितः संस्थित इति वा, यथाऽङ्कुशेन प्रशमितमदो मतङ्गजोऽनुकूलं मार्गमवलम्बते तथा राजीमतीवचनेन दूरीकृतमदनमदो रथनेमिरपि जिनोक्तधर्ममार्गमवलम्बितवानिति भावः ॥१०॥
सम्प्रत्युपसंहरन्नाह-‘एवं करंति०' इत्यादि । मूलम्-एवं कति संबुद्धा, पंडिया पवियक्खणा ॥
विणिय;ति भोगेसु, जहा से पुरिसुत्तमो ॥११॥ तिबेमि।। छाया-एवं कुर्वन्ति सम्बुद्धाः, पण्डिताः प्रविचक्षणाः ॥ विनिवर्तन्ते भोगेभ्यो, यथा स पुरुषोत्तमः ॥ ११ ॥ इति ब्रवीमि ॥
सान्वयार्थः-संबुद्धा=सत् असत् के विवेकी पंडिया-विषयदोषोंके ज्ञाता पवियक्खणा-आगमके मर्मज्ञ पुरुष एवं-ऐसा ही करंति-करते हैं, (वे) भोगेसु-भोगोंसे विणियर्टति-निवृत्त होजाते हैं। जहा जैसे से वह पुरिसुत्तमो-पुरुषोमें श्रेष्ठ (रथने मि विषयोंसे निवृत्त हो गया ) तिबेमि=( पूर्ववत् ) भावार्थ -जो विवेकी होते हैं वे विषयोंके दोषोंको जानकर उनका परित्याग कर देते हैं, जैसे रथनेमिने परित्याग कर दिया था॥११॥
॥ इति द्वितीयाध्ययनस्य सान्वयार्थः ॥ २॥ टीका-सम्-सम्यग बुद्धाःबोधं प्राप्ताः हेयोपादेयज्ञानसम्पन्ना इत्यर्थः, सम्बुद्धत्वमेव विशेषयति-पण्डिताः प्रविचक्षणाः' इति विशेषणाभ्याम् । तत्र पण्डिताः विषयप्रवृहो गये, अर्थात् जैसे महावतके अंकुशसे मदोन्मत्त हाथीका मद चकनाचूर हो जाता है और वह सन्मार्ग पर आजाता है, उसी प्रकार राजीमतो-रूपी महावतके वचन-रूपी अंकुशसे रथनेमिरूपो हाथोका विषयवासना-रूपी मद दूर होगया और वे जिनोक्त धर्ममार्गमें प्रवृत्त होगये ॥१०॥
उपसंहार-एवं 'करंति०' इत्यादि ।
हेय और उपादेय वस्तुओंको सम्यक् प्रकार समझनेवाले संबुद्ध, विषयोंमें प्रवृत्तिके दोषोंके ज्ञाता, आगमके रहस्यको जाननेवाले अथवा चारित्रके फलको प्राप्त करनेवाले प्रविचक्षण જાય છે, અને તે રાહ પર આવી જાય છે, તેમ રાજીમતીરૂપી મહાવતનાં વચનરૂપી અંકુશ. થી રથનેમિરૂપી હાથીનો વિષયવાસનારૂપી મદ દૂર થઈ ગયા અને તે જિનેક્ત ધર્મમાર્ગમાં प्रवृत्त थ६ गया. (१०)
5सार-एवं करति एत्याहि.
હેય અને ઉપાદેય વસ્તુઓને સમ્યક્ પ્રકારે સમજનારા સંબુદ્ધ, વિષયોમાં પ્રવૃત્તિના દોષના જ્ઞાતા, આગમના રહસ્યને જાણનારા અથવા ચારિત્રના ફળને પ્રાપ્ત કરનારા પ્રવિ
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર: ૧
