________________
४३४
ज्ञाताधर्मकथाङ्गसूत्रे वशत्वादिदुःखानुभवात् 'पलित्तेणं भंते ! लोए' हे अदन्त ! प्रदीप्तः प्रकर्षण दीप्तः दुःखाग्तिना प्रज्वलितः खलु अयं लोकः तारुण्ये भोगतृष्णया पिय विरहादिना च बाल्यादधिकं दुःखानुभवात् 'आलितपलि ण भंते ! लोए जराए मरणेण य' हे भदन्त ! आदीप्तप्रदीप्तः अत्यन्तप्रदीप्तः दुःखाग्निनाऽत्यन्तप्रज्य. लितः खलु अयं लोकः जरया वृद्धावस्थया, मरणेन च, वृद्धत्वे-भोग्यविषये समुपस्थितेपि तद्भोगकरणाक्षमत्वात् स्त्रीपुत्रादिभिरप्यपमानितत्वात् बहुतरस मयं कासश्वासादिप्रबलरोगपीडितत्वाञ्च चिरसंचितधन वियोगादि संभावनया च करचरणाद्यङ्गशथिल्येन च मरणभयोद्भवहृदयकम्पेन च सततं दुःखानुभ वात्: मरणे तु दुरन्तपाणोत्क्रमणकालिकानन्त वेदनाजनित मूच्छौंदयाद् वर्णना आधि, व्याधि, परवशता आदि दुःखों का अनुभव हरएक प्राणी करते हा है। (पलित्तणं भंते लोए) तरुण अवस्थामें यह लोक भोंगों की तृष्णा से और प्रिय के विरह आदि से बाल्यकाल के दुःखों की अपेक्षा भी अधिक दुःखों का अनुभव करता है इसलिये हे भदंत यह लोक प्रकर्षण दीप्त दुःखाग्नि द्वारा पज्वलित हो रहा है। (अलित्तपलित्तण भंते लोएजराए मरणेण य) हे भदंत ! जरा और मरण से यह लोक आदिप्त इस लिये हो रहा है कि वृद्धावस्था में भोग्य विषयों के समुपस्थित होने पर भी यह प्राणी उन विषयों को भोगने में असमर्थ रहता हैं तथा स्त्री पुत्र आदि भी इस अवस्था में इसे अपमानित किया करते हैं कासश्वास, आदि प्रबल रोग रात दिन इस अवस्था में इस जीव को पोडा देते रहते हैं तथा चिरसंचित धन के वियोग आदि की संभावना से करचरण आदि अंगों की शिथिलता से, मरण के भय से उद्भूत हृदय कंपन से इस अवस्था में सतत-दुःखों का अनुभव होता रहता है तथा मरण समय વિગ વગેરેથી બાલ્ય અવસ્થાના દુઃખ કરતાં પણ વધારે પડતા દુઃખોને અનુભવ કરે છે, એટલા માટે હે ભદંત! આ જગત ભયંકર સળગતા દુખાગ્નિમાં બળી २युं छे. (आलितपलितेण भंते लोए जराए मरणेण य) के मत ! घरપણ અને મૃત્યુથી આ જગત સમગ્ર રૂપમાં એટલા માટે ભભૂકી રહ્યું છે કે ઘડપણમાં ઉપભેગની વસ્તુઓ સામે હોવા છતાં એ આ જગતને પ્રાણીઓ તે વિષયને ભોગવવામાં અસમર્થ રહે છે તેમજ સ્ત્રી પુત્ર વગેરે પણ વૃદ્ધાવસ્થામાં તેમને અપમાનિત કરે છે. કાસ, શ્વાસ વગેરે પ્રબળ રોગે રાત દિવસ આ અવસ્થામાં આ જીવને કષ્ટ આપતા રહે છે, તેમજ ચિર કાળ સંગ્રહેલા ધનને નષ્ટ થવાની સંભાવનાથી હાથપગ વગેરે અંગેના શિથિલ્યથી, મૃત્યુભયથી, ઉદ્ભવેલા હદયના કંપનથી આ વૃદ્ધાવસ્થામાં સતત દુઃખનો અનુભવ થતો જ રહે છે, તથા આ જીવને મરણ
શ્રી જ્ઞાતાધર્મ કથાંગ સૂત્રઃ ૦૧
