________________
८२६
भगवती सूत्रे
सर्वतः पुद्गलाछिद्यन्ते ? ' सन्बओ पोग्गला विद्धंसंति' सर्वतः पुद्गलाः विध्वंसते ? तेभ्यो जीवप्रदेशेभ्योऽधो भ्रंशन्ते ? ' सव्वओ पोरगला परिविद्धंसंति' सर्वतः पुद्गलाः परिध्वंसन्ते ? तज्जीव प्रदेशेभ्यो निःशेषतया परिभ्रंशन्ते ? 'सया समियं पोग्गला भिज्जंति' सदा समितं निरन्तरं पुद्गलाः भिद्यन्ते ?
पूछी है ( सव्वओ पोग्गला छिज्जंति ) वे पुद्गल सर्वतः छेद को प्राप्त हो जाते हैं क्या ? अर्थात् - जब वे कर्म पुद्गल शिथिल आदि अवस्था में अल्पस्थिति अनुभाग आदि को लेकर उस आत्मा में बंधेगे तो यह निश्चित है कि वे छेद को प्राप्त होकर धीरे २ नष्ट ही होते रहेंगे - यही बात यहां गौतम ने प्रभु से प्रश्न के रूप में पूछी है ? (सम्बओ पोग्गला विद्ध संति) क्या वे जीव के प्रदेशों से अधःपतित हो जाते हैं ? तात्पर्य यह है कि कर्म पुद्धकों का धीरे २ नष्ट होना अर्थात् निर्जरा होने से इसका यह मतलब नहीं है कि वे कर्म पुद्गल उस आत्मा से बिलकुल अपने मूलरूप से ही नष्ट हो जाते हैं कारण द्रव्य का तो कभी नाश होता ही नहीं है अतः " वे जीव के प्रदेशों से अधः पतित हो जाते हैं" सो इसका तात्पर्य ऐसा है कि वे वहां अल्पमात्रा में अकर्मरूप पर्याय से आक्रान्त होने लग जाते हैं-ऐसी स्थिति होते २ एक समय ऐसा भी आता है कि जब के कर्मपुद्गल बिलकुल ही रूप में सर्वथा रूप
महावीर प्रभुने या प्रश्न द्वारा पूछी छे, ( सव्वओ योग्गला छिज्जति १ ) शु તે પુદ્ગલેનું સર્વથા છેદન થાય છે? એટલે કે-જ્યારે તે કમ પુદ્ધે શિથિલ આફ્રિ અવસ્થામાં અપસ્થિતિ, અનુભાગ આદિથી યુક્ત થઇને તે આત્મામાં અધાય છે—–જમા થાય છે–તેા એ વાત નક્કી જ છે કે તેનું ધીરે ધીરે છેન થતું રહેશે-તે ધીરે ધીરે નષ્ટ થતાં રહેશે. એ જ વાત ગૌતમ સ્વામીએ या प्रश्न३ये पूछी छे. ( सव्वओ पोग्गला विद्धंस ति ) शु ते उद्या भवना આત્મપ્રદેશેામાંથી ખરી પડે છે ખરાં ?
આ પ્રશ્નના ભાવાથ નીચે પ્રમાણે છે—કમ પુદ્ગલેાનું ધીરે ધીરે નષ્ટ થવું એટલે કે નિરા થવી, પણ તેના એવા અથ નથી થતે કે તે કર્મ પુદ્ગલા તે આત્મામાંથી બિલકુલ પેાતાના મૂળ રૂપમાંથી નષ્ટ થઈ જાય છે, કારણ કે દ્રવ્યના તા કદી નાશ જ થતા નથી. એટલે “ તે જીવના પ્રદેશેામાંથી અધઃ पतित थर्ध लय छे. "
આ કથનનું તાત્પર્ય એવું સમજવું કે તેએ ત્યાં અલ્પમાત્રામાં અક રૂપ પર્યાયમાં આવી જવા માંડે છે, આમ થતાં થતાં એક સમય એવે પણુ
श्री भगवती सूत्र : ४
