________________
प्रमेयचन्द्रिका टी००५ उ०७ सू०४ परमाणुपुद्गलादीमा स्पर्शनानिरूपणम् ४८७ स्पृशति, यथा त्रिपदेशिकतिपदेशिकं स्पर्शितः एवं त्रिप्रदेशिको यावत्-अनन्त प्रदेशिकेन संयोजयितव्यः, यथा त्रिप्रदेशिकः एवं यावत्-अनन्तप्रदेशिको भणितव्यः ।। सू० ४ ॥
टोका-परमाणुपुद्गलाधिकारात् तविशेषवक्तव्यतामाह-'परमाणुपोग्गलेणं भंते !' इत्यादि । 'परमाणुपोग्गलेणं भंते ! परमाणुपोग्गलं फुसमाणे को स्पर्श करता है तो वह प्रथम, तृतीय, चतुर्थ, षष्ट, सप्तम और नववें विकल्प के अनुसार करता है। (तिपएसिओ तिपएसियं फुसमाणो सम्वेतु वि ठाणेसु फुसह, जहा तिपएसिओ तिपएसियं फुसाविओ एवं तिपएसिओ जाव अणंतपएसिएणं संजोएयव्यो जहा तिप्प एसिओ एवं जाव अपंतपएसिओ भाणियब्यो) त्रिप्रदेशी स्कन्ध जय दूसरे त्रिप्रदेशी स्कन्ध को स्पर्श करता है तो वह नौ ही विकल्पों के अनुसार उसका स्पर्श करता है । जिप्त पद्धति के अनुसार त्रिप्रदेशो स्कन्ध त्रिप्रदेशी स्कन्ध को स्पर्श करता है उसी पद्धति के अनुसार वह त्रिप्रदेशी स्कन्ध यावत् अनन्तप्रदेशिक स्कन्ध का स्पर्श करता है । चतुष्पदेशिक सन्ध भी इसी तरह से तथा पंचदेशिक आदि स्कन्ध भी इमो तरह से परमाणु पुद्गल आदि का स्पर्श करते हैं-ऐसा समझना चाहिये । ___टीकार्थ-परमाणु पुद्गल का अधिकार होने से सूत्रकार इसी संबंध में विशेष वक्तव्यता को प्रकट करते हुए कहते हैं ( परमाणुरोग्गलेणी भंते ! ) इत्यादि । गौतम स्वामी प्रभु से इस विषय में ऐसा पूछते हैं સ્પર્શ કરે તે પહેલા, ત્રીજા, ચોથા, છઠ્ઠા, સાતમાં અને નવમાં વિકલ્પ અનુ. सा२ ७२ छ. (तिपएसिओ तिपएसिय फुसमाणो सव्वेसु वि ठाणेमु फुसइ, जहा तिपएसिओ तिपएसिय फुसाविओ एवं तिपएसिओ जाव अणताएसिएण संजोएयव्वो जहा तिप्पएसिओ एवं जाव अण'तपएसिओ भाणियवो) से त्रिदेशी કન્ય બીજા ત્રિપ્રદેશી સ્કન્દને સ્પર્શ કરે તે તે ૫ નવે વિકલ્પ અને સાર કરે છે. જે રીતે એક ત્રિપ્રદેશી સ્કન્ધ બીજા ત્રિપ્રદેશી કલ્પનો સ્પર્શ કરે છે, એજ રીતે તે ત્રિપ્રદેશી સ્કધ અને તે પ્રદેશિક યંતના સ્કન્ધાનો સ્પર્શ કરે છે. ચાર પ્રદેશોવાળો રકઘ પણ એજ પ્રમાણે તથા પંચપ્રદેશિક આદિ સ્કન્ધ પણ એજ પ્રમાણે પરમાણુપુલ આદિને સ્પર્શ કરે છે, એમ સમજવું.
ટીકા–પરમાણુ પુલનું નિરૂપણ ચાલી રહ્યું છે. તેથી આ સૂત્રમાં તેને સ્પર્શ કેવી રીતે થાય છે તે સૂત્રકારે બતાવ્યું છે–
गौतम स्वामीना प्रश्न-(१) " परमाणुपोग्गलेण भंते ! परमाणुपोग्गले
श्रीभगवतीसत्र:४