________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० ५ उ०६ सू०२ धनुर्विषये निरूपणम्
૪૦૭
बाणमूलभागः पुंखं इति प्रसिद्धः पञ्चभिः फलम् बाणाग्रभागः पश्चभिः, स्नायुश्व बाणवन्धनचर्मदवरिका पञ्चभिः क्रियाभिः स्पृष्टा भवन्ति प्रत्यञ्चादयोऽपि कायिकयादियावत्प्राणातिपातक्रिया हेतुत्वेन तनिष्पत्तिहेतुभूतजीवानां पापकर्मबन्धकारणानि भवन्तीत्याशयः । अथ पुरुषस्य वाणप्रक्षेपादिकायव्यापाराणां दृश्यमानतया तस्य कायिकयादियावत्प्राणातिपातपर्यन्तपञ्चक्रियाजन्यकर्मबन्धः संभवतु धनुरादेर्निष्पादकशरीराणां तु वनस्पत्यादिजीवानां कथं प्रागुक्तपञ्चक्रियाजन्यकर्मबन्धः संभवति, बाणादिप्रक्षेपकाले धनुरादिनिष्पत्तिहेतुभूतजीवानां शरीरइषु-शरपत्र फल स्नायु समुदाय जो है वह भी पांच क्रियाओं से युक्त है, शर-बाण जो है वह भी पांच क्रियाओंसे युक्त है स्नायु याणकाजो मूलभाग है, वह भी पांच क्रियाओं युक्त है, फल- बाण को बांधने वाली चमड़े की जो डोरी है - वह भी पांच क्रियाओं से युक्त है, तात्पर्य कहने का यह है कि ये सब प्रत्यञ्चादिक भी कायिकीक्रियासे लेकर प्राणातिपातिकी क्रियातक के हेतुभूत होनेके कारण इनकी उत्पत्ती जिन२ जीवों के शरीर से हुई है उन २ जीवों को ये सब पापबंध के कारण होते हैं ।
शंका- धनुर्धारी पुरुष जय बाण का प्रक्षेप आदि करता है तब उस समय उसके ही शरीर का व्यापार उस क्रिया में दिखलाई देता है अतः धनुर्धारी के ही कायिकी क्रिया से लेकर प्रणातिपातिकी क्रिया जन्य कर्म का बंध संभवित होता है अतः धनुष आदि के निष्पादक बनाने वाले पुरुष तथा जो वनस्पति आदि जीव हैं उनके जो आपने इन पांच क्रियाओं से कर्म बंध कहा है, वह कैसे वहां बन सकता है ? कारण कि धनुष द्वारा बाण को चलाने के समय में धनुष वगैरह की निष्पत्ति में कारणभूत जो जीवों का शरीर है वह तो अचेतन होने से
છે, સ્નાયુ (ખાણુને બાંધવાની ચામડાની વાઘરી-દોરી) પણ પાંચે ક્રિયાઓથી યુક્ત હાય છે. કહેવાનુ તાત્પય એ છે કે ધનુષ તથા ખાણના પ્રત્યેક અંગ કાયિકી આદિ પાંચે ક્રિયાઓના કારણરૂપ હાવાથી, તેમની ઉત્પત્તિ જે જે જીવેાનાં શરીરામાંથી થઇ હોય છે તે તે જીવા પણ તેમને કારણે પાપના બંધ કરે છે.
શકા—ધનુર્ધારી પુરૂષ જ્યારે ખાણને ફેંકવાની ક્રિયા કરે ત્યારે તેના શરીરથી જ તે ક્રિયાએ કરવાની પ્રવૃત્તિ થતી હાય છે. તેથી ધનુર્ધારીને જ કાયિકીથી પ્રાણાતિપાતિકી પર્યન્તની પાપક્રિયા જન્ય કાંધ સભવી શકે છે. પણ ધનુષ મનાવનાર વ્યક્તિને તથા ધનુષનું જેમાંથી નિર્માણ થાય છે એ વનસ્પતિકાય આદિ જીવેશને તે પાંચે ક્રિયા જન્ય કર્મોંબંધ કેવી રીતે સભવી શકે ? ધનુષમાંથી ખાણ છેડતી વખતે, ધનુષ ખનવામાં કારણભૂત જે જીવાના
श्री भगवती सूत्र : ४
