________________
३१२
भगवती सूत्रे
3
वैमानिकानां देवानाम् अनन्ताः मनोद्रव्यवर्गणाः लब्धाः तदवधिज्ञानविषयी भूताः, प्राप्ताः तदवधिज्ञानेन सामान्यतः प्राप्ता, अभिसमन्वागताः विशेषतः संप्राप्ताः भवन्ति । अथ अनुत्तरवैमानिक देवानाम् अवधिज्ञानं कथं मनोद्रव्यवर्गगाग्राहकमिति चेत् उच्यते तेषामवधिज्ञानस्य संभिन्न - ( सम्पूर्ण) लोकनाडी विषयकतया मनोद्रव्यवर्गणाग्राहकत्व संभवात् । न च तदवधिज्ञानस्य संभिन्नलोकनाडीविवयकत्वेऽपि मनोद्रव्यव गणाग्राहकस्वे मानाभाव इति वाच्यम्, 'संखेज्ज मणो दब्बे भागो लोगपलियरस बोद्धव्वो ' त्ति, "संख्येयमनोद्रव्ये भागो लोकस्य पल्यस्य च
न्त मनोद्रव्यवर्गणाएँ लब्ध होती है, उनके अवधिज्ञान की विषयभूत होती हैं, प्राप्त होती हैं-अवधिज्ञान द्वारा सामान्यरूप से मनोद्रव्यर्गणा प्राप्त होती हैं, अभिसमन्वागत होती हैं-विशेषरूसे प्राप्त हाती हैं। यहां पर ऐसी अशंका नहीं करनी चाहिये कि प्रमाण के अभाव होने से अनुत्तरविमानबासी देवों का अवधिज्ञान मनोद्रव्यवर्गणाओं का ग्राहक कैसे होता है क्यों कि उनका अवधिज्ञान सभिन्न लोकनाडी को विषय करने वाला होने से मनोद्रव्यवर्गणाओं का ग्रहक हो सकता है। यदि कहा जावे कि भले ही उनका अवधिज्ञान संभिन्न लोकनाडी को विषय करने वाला हो तो भी वह मनोद्रव्यवर्गणाओं को समर्थक प्रमाण के अभाव होने के कारण विषय करता है वह बात कैसे मानी जा सकती है ? सो ऐसा भी कहना ठीक नहीं है क्यों कि ( संखेज्जमणोदब्बे भागे लोगपलियम्स बोद्धव्वो) न्ति-इम प्रमाण के अनुसार लोक एवं
દ્રવ્ય વગણુાઓ પ્રાપ્ત કરેલી હેાય છે, સામાન્ય રીતે અવધિજ્ઞાન દ્વારા મનેાદ્રવ્ય વણાએ પ્રાપ્ત થતી હાય છે અને અભિસમન્વાગત ( વિશેષ પ્રમાણમાં પ્રાપ્ત ) થતી હાય છે. અહીં એવી શંકા ન ઉઠાવવી જોઇએ કે પ્રમાણના અભાવ હાવાથી અનુત્તર વિમાનવાસી દેવાનું અવિધજ્ઞાન મનેાદ્રવ્ય વગા આનું ગ્રાહક ( ગ્રહણ કરનાર ) કેવી રીતે હોઈ શકે ? તેનું કારણ સમજાવતા સૂત્રકાર કહે છે-તેમનું અવધિજ્ઞાન 'ભિન્ન લેકનાડીને વિષય કરનારૂ હાય છે તેથી તે મનેાદ્રવ્યવાનું ગ્રાહક હોઈ શકે છે. છતાં કાઈ એવી શંકા ઉદ્ભવે કે-ભલે તેમનું અવધિજ્ઞાન સ`ભિન્ન લોકનાડીને વિષય કરનારૂ હાય, તેા પણ તે માદ્રવ્ય વગણાઓને સમક પ્રમાણના અભાવ હોવાને કારણે વિષય કરે છે ( વ્યક્ત કરે છે) એમ કેવી રીતે માની શકાય ?
તે તે શકાનું સમાધાન नीचे प्रमाणे छे - ( संखेज्जमणोदव्वे भागो लोगपछि यरस बोद्धव्यो त्ति ) આ પ્રમાણ અનુસાર લેાક અને પલ્યેાપમના
श्री भगवती सूत्र : ४
