________________
१११८
भगवती सूत्रे
भदन्त ! सारस्वतादित्ययोरुभयोर्देवयोः कति देवाः - परिवारः प्रज्ञप्तः ? भगवानाह - हे गौतम! समुदितयोरेव सारस्वतादित्ययोर्देवयोः सप्त देवाः - परिवारदेवस्वामिनः प्रज्ञप्ताः । अत्र द्विवचनेन कथनं संग्रहगाथायां युगलत्वेन प्रतिपादनात् । सप्त च देवशतानि सप्तशतसंख्यकाश्च देवाः परिवारः प्रज्ञप्तः परिवारतया कथिता इत्यर्थः, सप्तशत संख्यक देवानामुपरि प्रत्येकशतस्य एकैको देवः स्वामितया वर्तते तेन सप्त देवाः सप्तशतसंख्यकपरिवारोपरि स्वामित्वेन सन्तीति भावः । एवमग्रेऽपि विज्ञेयम् । एवं 'वहि- वरुणाणं देवाणं चउदस देवा चउदस देवसहस्सा परिवारे पण्णत्ते ' वहि-वरुणयो देवयोः समुदितयोरेव चतुर्दश देवाः परिवारदेव
देवसया परिवारे पण ते ' हे भदन्त ! सारस्वत और आदित्य इन दो देवों के देव-परिवार के स्वामी, तथा इनके परिवार के देव कितने सौ कहे गये हैं ? उत्तर में प्रभु कहते हैं कि हे गौतम! समुदित ही सारस्वत और आदित्य देवों के देव सात तो परिवार के स्वामीरूप से कहे गये हैं और इन दोनों देवों के परिवार के देव सात सौ कहे गये हैं । इस तरह के कथन से यह समझना चाहिये कि सौ-सौ परिवारभूत देवों के ऊपर एक-एक देव स्वामीरूप से है अतः सात सौ परिवारभूत देवों के स्वामी सात देव हैं। इसी तरह से आगे भी जानना चाहिये । संग्रह गाथा में युगलरूप से प्रतिपादन किया गया है - इसी कारण यहाँ सूत्र में भी द्विवचन से प्रतिपादन किया है। 'वहिवरुगाणं देवाणं
उस देवा चउद्दस देवसहस्सा परिवारे पण्णत्ते' बहि और वरुण इन दोनों समुदित देवों के परिवार के स्वामीभूत देव चौदह कहे गये हैं
હું ભઇન્ત ! સારસ્વત અને આદિત્ય આ બન્ને દેવાના દેવ (પરિવારના સ્વામી) તથા તેમના પરિવારના દેવાની સખ્યા કેટલા સેા કહી છે ?
ઉત્તર--હે ગૌતમ ! સારસ્વત અને આદિત્ય એ દેવયુગલના સાત દેવા તા પરિવારના સ્વામીરૂપ કહ્યા છે, અને તે બન્ને દેવાના પિરવાર રૂપ ૭૦૦ દવા કહ્યાં છે. આ કથનને આધારે એ વાત ધ્યાનમાં રાખવી કે પ્રત્યેક સા પરિવાર રૂપ ધ્રુવે પર એક એક દેવ સ્વામીરૂપે હોય છે, એ રીતે ૭૦૦ પરિવારભૂત દેવાના સ્વામી સાત દેવા છે. એજ પ્રમાણે આગળ પણ સમજવું,
સ‘ગ્રહ ગાથામાં યુગલ રૂપે ( ખખ્ખ દેવાને સાથે લઈને ) પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે, તે કારણે અહીં સૂત્રમાં પશુ બહુવચન રૂપે પ્રતિપાદન કર્યું' છે. " forवरुणाण देवाणं चउद्दख देवा, चउदसदेवसहस्सा परिवारे पण्णत्ते " અદ્ધિ અને અરુણ આ દેવયુગલના પિરવારના દેવાની સખ્યા ચૌદ
श्री भगवती सूत्र : ४
