________________
प्रमेrचन्द्रिका टी० श० ६ ३०४ सु० २ प्रत्याख्यानादिनिरूपणम् सर्वविरतिमन्तः, अथवा अप्रत्याख्यानिनः विरतिरहिताः ' प्रत्याख्यानामत्याख्यानिनो देशविरतिमन्तो वा भवन्ति ? भगवानाह - ' गोयना ! जीवग पच्चक्खाणी वि, अपञ्चकखाणी वि, पच्चक्खाणापच्चक्खाणी त्रि' हे गौतम! जीवाः केचित् प्रत्याख्यानिनोऽपि सर्वविरता अपि भवन्ति केचिद् जीवा अप्रत्याख्यानिनोऽपि अविरता अपि भवन्ति केचिच्च जीवाः प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानिनोऽपि देशविरता
१०२१
प्रभु से ऐसा पूछा है कि- " जीवाणं भंते! किं पच्चक्खाणी, अपच्चक्वाणी, पच्चक्खाणापच्चकखाणी ? " हे भदन्त ! जीव क्या प्रत्याख्या नी- सर्वविरतिवाले होते हैं ? अथवा अप्रत्याख्यानी- सर्वविरति से रहित होते हैं ? या प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानी- देशविरतिवाले होते हैं ? इस गौतमके प्रश्न के उत्तर में प्रभु उनसे कहते हैं कि - (गोयमा) हे गौतम! (जीवा) जीव ( पच्चक्खाणी वि, अपच्चक्खाणी वि, पच्चक्खाणापच्चक्वाणी वि) प्रत्याख्यानी भी होते हैं, अप्रत्याख्यानी भी होते हैं और प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानी भी होते हैं । तात्पर्य कहने का यह है कि इस संसार में कितनेक ऐसे भी जीव हैं, जो सर्वविरतिरूप चारित्र्वाले होते हैं- कितनेक ऐसे भी जीव हैं कि जीनके किसी भी प्रकार की विरति नहीं होती है- अविरत होते हैं। और कितनेक जीव ऐसे भी होते हैं कि जो देशविरतिरूप श्रावकाचार को धारण किये हुए होते हैं।
गौतम स्वाभी भडावीर अभुने सेवा प्रश्न पूछे छे - ( जीवाणं भते ! कि पच्चक्खाणी, अपच्चक्खाणी. पच्चक्खाणापच्चकखाणि ? ) हे महन्त ! वा શું પ્રત્યાખ્યાની સર્વ વિરતિવાળા હોય છે ? કે અપ્રત્યાખ્યાની–સવ વિરતિ रहित होय छे ? प्रत्याख्याना प्रत्याख्यानी- देशविरतिवाजा ( अंशतः વિરતિયુક્ત ) હાય છે ?
આ
સ્થનને
ગૌતમ સ્વામીના પ્રશ્નના જવાબ આપતા મહાવીર પ્રભુ કહે છે~~ ( गोयमा ! ) डे गौतम ! ( जीवा ) | ( पच्चक्खाणी वि, अपच्चक्खाणी वि, चच्चक्खाणापच्चत्रवाणी वि ) प्रत्याभ्यानी पशु होय छे, અપ્રત્યાખ્યાની પણ હાય છે, અને પ્રત્યાખ્યાના પ્રત્યાખ્યાની પણ હોય છે. ભાવાથ એ છે કે આ સંસારમાં કેટલાક એવાં જીવા હાય છે કે જેએ સ་વિરતિરૂપ ચારિત્રવાળા હાય છે, કેટલાક એવાં પણ જીવા હાય છે કે જેએ કાઈ પણ પ્રકારની વિરતિથી રહિત-અવિરત હોય છે, અને કેટલાક એવાં પણ જીવા હાય છે કે જેમણે દેશિવરતિરૂપ શ્રાવકાચારને અંગીકાર કરેલ હાય છે.
श्री भगवती सूत्र : ४