________________
२०१८
भगवतीसूत्रे नैरयिकाः अप्रत्याख्यानिनः, यावत्-चतुरिन्द्रियाः, शेषौ द्वौ प्रतिषेधयितव्यौ, पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका नो प्रत्याख्यानिनः अपत्याख्यानिनोऽपि, प्रत्याख्यानाऽप्रत्याख्यानिनोऽपि, । मनुष्यास्त्रयोऽपि । शेषा यथा नैरयिकाः, । जीवाः खलु भदन्तः ! किं प्रत्याख्यानं जानन्ति, अप्रत्याख्यानं जानन्ति, प्रत्याख्यानाऽप्रत्या. ख्यानं जानन्ति ? गौतम ! ये पञ्चेन्द्रियास्ते त्रीण्यपि जानन्ति, अवशेषाः प्रत्या. च्चक्खाणी, जाव चउरिदिया, सेसा दो पडिसेहेयव्वा) हे गौतम ! नारकजीव अप्रत्याख्यानी हैं-यावत् चौइन्द्रियजीवों तक के जीवों को अप्रत्याख्यानी जानना चाहिये। बाकी के दो भंगो-प्रत्याख्यानी और प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानी का इनमें निषेध कर देना चाहिये ! (पंचिंदियतिरिक्खजोणिया णो पच्चरखाणी, अपच्चक्खाणी वि, पच्चक्खाणापच्चक्खाणी चि, मणूसा तिणि वि, सेसा जहा नेरइया) पंचेन्द्रिय तिर्यंच प्रत्याख्यानी नहीं हैं किन्तु अप्रत्याख्यानी भी हैं, प्रत्याख्यानाप्र त्याख्यानी भी हैं। मनुष्यों में ये तीनों भंग होते हैं । अवशिष्ट जीवों को नारकजीवों के समान समझना चाहिये । (जीवाणं भंते ! किं पच्चक्खाणं जाणंति, अपच्चक्खाणं जाणंति, पच्चक्खाणापच्चक्खाणं जाणंति ? ) हे भदन्त ! जीव क्या प्रत्याख्यान को जानते हैं ? अप्रत्याख्यान को जानते हैं ? प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यान को जानते हैं ? (गोयमा) हे गौतम ! (जे पंचिंदिया ते तिनि वि जाणंति, अवसेसा पच्चक्खाणं
(गोयमा ! नेरइया अपञ्चक्खाणी, जाव चउरिंदिया सेसा दो पडिसेहेयव्वा) હે ગૌતમ ! નારકો અપ્રત્યાખ્યાની હોય છે. ચતુરિન્દ્રિય પર્યન્તના જી પણ અપ્રત્યાખ્યાની હોય છે. તેઓ પ્રત્યાખ્યાની પણ હોતા નથી અને પ્રત્યાખ્યાના પ્રત્યાખ્યાની પણ હોતા નથી આ રીતે બાકીના બે વિકલપિને અહીં સ્વીકાર थता नथी. (पचिदियतिरिक्खजोणिया णो पच्चक्खाणो अपच्चक्खाणी वि, पच्चक्खाणापच्चखाणी वि, मणूसा तिण्णि वि, सेसा जहा नेरइया ) ५यन्द्रिय તિર્યંચ પ્રત્યાખ્યાની નથી પરંતુ અપ્રત્યાખ્યાની પણ છે અને પ્રત્યાખ્યાનાપ્રત્યાખ્યાની પણ છે. મનુષ્યને તે ત્રણે ભંગ ( વિક૯૫) લાગુ પડે છે. બાકીના જીના વિષયમાં નારકની જેમ જ સમજવું.
( जीवाणं भंते ! किं पच्चक्खाणं जाणंति, अपच्चखाण जाणंति, पच्चक्खाणा- पच्चक्खाणं जाणंति १) महन्त ! ~ शु प्रत्याश्यानने को छ ? અપ્રત્યાખ્યાનને જાણે છે? પ્રત્યાખ્યાન-પ્રત્યાખ્યાનને જાણે છે?
( गोयमा ! ) : गौतम ! (जे पंचिं दिया ते तिन्नि वि जाणति, अवसेसा
श्री.भगवती सूत्र:४
