________________
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. भु. अ. ५ आचारतनिरूपणम्
५११
शरीराभ्यां सम्बद्ध एवाssवर्तते । अतः कथञ्चित्स मूर्खोऽपि । स्वरूपतः स्वभावतथ अमूर्वोऽपि 'ज्ञान-दर्शन- चारित्रयात्मकोऽपि तेजसकार्मणशरीरसम्बन्धान्यूतौऽपि भवति । अतस्तस्य कर्मपुद्गलसम्बन्धात्मक बन्धनस्य अभावप्रतिपादनस्याशक्यत्वात् । बन्धसम्भवे च तदभावात्मकमोक्षोऽपि सम्भवत्येव । अतः बन्धमोक्षौ न विद्येते इति मर्ति परित्यज्य बन्धमोक्षौ विद्येते इत्येतादृशों मतिमेव धारयेत् । न तु कुतर्केण आग्रहेण शास्त्रमतिरपने येति ॥ १५ ॥ मूलम् - नस्थिं पुण्णे व पावे वा णैवं सन्नं णिवेसँए ।
अस्थि पुण्णे व पावे वा एवं सन्नं निवेसेंए ॥१६॥ छाया - नास्ति पुण्यं वा पापं वा नैरं संज्ञां निवेशयेत् । अस्ति पुण्यं वा पापं वा एवं संज्ञां निवेशयेत् ॥ १६ ॥
होता ही है। इसी प्रकार आत्मा का कर्मपुङ्गगल के साथ यदि सम्बन्ध हो तो इसमें कोई बाधक नहीं है। है। इसके अतिरिक्त संसारी आत्मा अनादि काल से तैजस और कार्मण शरीरों के साथ बद्ध होने के कारण कथंचित मूर्त्त ही है । अर्थात् अपने मूल भूत शुद्ध स्वभाव की अपेक्षा से आत्मा अमूर्त है ज्ञान-दर्शन चारित्र और तपमय है, फिर भी तैजस और कार्मण शरीर के साथ सम्बन्ध होने के कारण मूर्त भी है, । इस अपेक्षा से आत्मा का कर्मपुद्गलो के साथ बन्ध होना निर्वाध है और जब बन्ध होता है तो उसका अभाव भी संभव ही है ! अतएव बन्ध और मोक्ष नहीं हैं, इस प्रकार की बुद्धि को त्याग कर यही बुद्धि धारण करना चाहिए कि बन्ध भी है और मोक्ष भी है । कुतर्क और कदाग्रह करके शास्त्र संगत समझको त्याग देना उचित नहीं है ॥ १५ ॥ જ છે. એજ પ્રમાણે કર્મ પુદ્ગલેાની સાથે જો આત્માના સંબંધ હોય તે તેમાં કંઈ જ ખાધ નથી. આ સિવાય સ'સારી આત્મા અનાદિકાળથી તૈજસ અને કામ ણુ શરીરની સાથે બદ્ધ હાવાથી કથ ંચિત્ ભૂત જ છે અર્થાત્ પેાતાના મૂળભૂત શુદ્ધ સ્વભાવની અપેક્ષાથી આત્મા અમૂત છે. જ્ઞાન, દર્શન ચારિત્ર અને તપમય છે. તે પણ તૈજસ અને કામણ શરીરની સાથે સબંધ હાવાથી ભૂત પણ છે. આ અપેક્ષાથી કર્મ પુદ્ગલેાની સાથે આત્માને બધ થવા નિર્માધ-ખાધ દોષ વગરના છે. અને જ્યારે મધ થાય છે, તે તેના અભાવ પણ સભવે છે. તેથી જ મધ અને માથુ નથી. આવા પ્રકારની બુદ્ધિના ત્યાગ કરીને એવી જ બુદ્ધિ ધારણ કરવી જોઇએ કે-મન્ય પણ અને મેક્ષ પણ છે. કુતર્ક અને દાગ્રહ કરીને શાસ્ત્ર સંગત સમજણુને છેડી દેવી તે ચેગ્ય નથી, ૧પા
९
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૪
