________________
३६
सूत्रकृताङ्गसूत्रे कमलजन्यं जलम् । इह तु जीवजन्मकारणं कर्म, तच्च जीवजनितमिति । 'कामभोगे य खलु मए अप्पाहटु' कामभोगं च खलु मया-अपाहत्य-कामभोगमा श्रित्य 'समणाउसो' हे श्रमणा आयुष्मन्तः ! 'से सेये बुइए' 'से' तस्याः पुष्करिण्या: 'सेये' सेय:-पङ्कम् 'बुइए' उक्तः, पङ्कदृष्टान्तेन कामभोगौ कथितौ, यथा पुष्करिण्याः पङ्के निमग्नो जनः स्वोद्धाराय समों न भवति, तथा-कामोपभोगापहृत चेतसामपि जीवानां संसारादुद्धरणमशक्यमिति कृत्वा-हे साधकः ! मया पङ्क कामभोगेन उपमितम् । केवलमियानेव विशेष:-एकं बाह्यम् इतरावाध्यात्मिकौ । 'जणजाणवयं च खलु मए अपाहटु समणाउसो' हे श्रमणाः! आयुष्मन्तः ? जनान् जनपदांश्च खलु मया अपाहत्य-अधिकृत्य 'ते बहवे पउमवरपोंडरीए' तानि बहूनि पद्मवरपुण्डरीकाणि 'बुइए' उक्तानि-कथितानि । यथा पुष्करिण्याउत्पत्ति का कारण कमल नहीं है, परन्तु यहां जीवों के जन्म का कारण कर्म है और वह कर्म जीव जनित होता है।
हे आयुष्मन् श्रमणो ! काम भोगों को मैने कीचड़ कहा है। जैसे पुष्करिणी के पंक में फंसे हुए जन अपने उधार में समर्थ नहीं होते, उसी प्रकार कामभोगों से अपहृत चित्तवाले जीवों का संसार से उद्धार होना शक्य नहीं होता। अतएव हे श्रमणो ! मैंने कामभोगों की उपमा कीचड़ से दी है। यह दोनों ही समान रूप से बन्धन के कारण है। अन्तर है तो केवल यही कि पंक बाह्य बन्धन है जब कि काम और भोग आध्यात्मिक बन्धन हैं।
हे आयुष्मन् श्रमणो! जनों को और जनपदों को मैंने बहुसंख्यक पनवर पुण्डरीक कहा है। जैसे पुष्करिणी में विविध प्रकार के कमल होते નથી. પરંતુ અહિયાં જીવના જન્મનું કારણ કર્મ છે. અને એ કર્મ જીવે रेत य छे.
હે આયુશ્મન શ્રમણે! કામને કાદવ કહેલ છે, જેમ વાવના કાદવમાં ફસાયેલા મનુષ્ય પોતાના ઉદ્ધારમાં સમર્થ થતા નથી. એજ પ્રમાણે કામગથી હરાયેલા ચિત્તવાળા જીને સંસારથી ઉદ્ધાર થે શકય હોતું નથી, તેથી જ હે શ્રમણે! મેં કામગેની ઉપમા કાદવથી આપી છે. આ બંને સરખી રીતે બન્ધના કારણ રૂપ છે. ફેરફાર હોય તે કેવળ એટલે જ છે કે–પંક-કાદવ બાહ્ય–બહારનું બંધન છે, જ્યારે આ કામ અને ભેગ આધ્યામિક બંધન છે.
હે આયુષ્યમાન શ્રમણે ! જનેને અને જનપદને મેં અનેક સંખ્યાવાળા પદ્મવર પુંડરીક કહેલ છે. જેમ વાવમાં અનેક પ્રકારના કમળો હોય
श्री सूत्रतांग सूत्र : ४
