________________
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्र. अ.३ आहारपरिशानिरूपणम् ३९९ ण्यपि च खलु 'तेसिं' तेषाम् णा गाविहाणं' नानाविगनाम्-अनेक नातीयकानाम् 'जलचरपंचिदियतिरिक्ख नोगियाणं मच्छाणं जाव सुसुमाराणं सरीरा णाणावण्णा जाव मक्खायं' जलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां मत्स्यानां कच्छपानां गोधानां शिंशुमाराणां शरीराणि नानावर्णानि नानारसानि नानागन्धानि नानास्पर्शयुक्तानि यावदाख्यातानि, कश्चन स्वकृतकर्मफलोपभोगाय कर्मबलाज्जलचरपश्चेन्द्रियमन्स्य. लादिभावमापन्नो मतुरुदरे आगच्छति ! तत्र मातृभुक्ताऽन्नरसेन शरीरं चढ़यन् काले ततो निर्गत्य जलस्नेहेन शरीरं वर्द्धयित्म तदनु प्रसादीन् जीवान् भक्षयन् जीवनयात्रा निर्वहति, एतेषां जीवानां नानावर्णरसगन्धान्ति विभिन्गनि शरीराणि भवन्तीति तीर्थकता आख्यातानि, जल वरपञ्चेन्द्रियजीवानां स्वरूपं यथोत्पत्तिकं आहार करते हैं। वे पृथ्वीकाय आदि का आहार करके उसे अपने शरीर के रूप में परिणत करते हैं। उन नाना प्रकार के जलचर पंचे न्द्रिय तिर्यंचयोनिक मच्छो कच्छपों, मोधों, मकरों तथा सुसुमारों के नाना वर्ण गंध रस और स्पर्श वाले अनेक शरीर कहे गए हैं।
तात्पर्य यह है कि कोई जीव अपने कर्मफल को भोगने के लिए कर्म के वशीभूत होकर जलचर पंचेन्द्रिय मत्स्य आदि पर्याय को प्राप्त होकर माता के उद्र में आता है, वह वहां माता के द्वारा भोगे हुए रस से शरीर की वृद्धि करता हुआ समय आने पर बाहर निकलता है और जल के स्नेह से अपने शरीर की वृद्धि करता है। तत्पश्चात् वह त्रस आदि जीवों का भक्षण करता हुआ अपनी जीवन यात्रा का निर्वाह करता है। इन जीवों के नाना वर्ण रस गंध और स्पर्श वाले विभिन्न शरीर तीर्थंकरों ने कहे हैं। પરિણુમાવે છે. તે અનેક પ્રકારના જળચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ નિવાળા માછલા, કાચબા ઘે, મઘરે તથા સુસુમારોના અનેક વર્ણ, ગંધ રસ અને સ્પર્શવાળા અનેક શરીરે કહ્યા છે.
તાત્પર્ય એ છે કેકેઈ જીવ પિતાના કર્મના ફળને ભોગવવા માટે કર્મને વશ થઈને જલચર પંચેન્દ્રિય મત્સ્ય, વિગેરેના પર્યાયને પ્રાપ્ત થઈને માતાના ઉદરમાં આવે છે. તે ત્યાં માતા દ્વાર ભોગવેલા રસથી શરીરની વૃદ્ધિ કરતા થકા સમય આવતાં બહાર નીકળે છે. અને જલના નેહથી પિતાના શરીરને વધારે છે. તે પછી તે ત્રસ વિગેરે જીવોનું ભક્ષણ કરતા થકા પિતાની જીવન યાત્રાને નિર્વાહ કરે છે. આ જીવોના અનેક વર્ણ, રસ, ગંધ, અને સ્પર્શવાળા જૂદા જૂદા શરીરે તીર્થકર ભગવાને કહ્યા છે.
श्री सूत्रांग सूत्र : ४
