________________
ઉથાન અને પતન જાણવાનું મુશ્કેલ છે. કેટલાક એ પ્રાચીન નગરનું નામ સેનપુર હેવાનું જણાવે છે પરંતુ એને માટે કઈ પુરાવે મળતું નથી.
મહાકવિ ધનપાલે “સત્યપુરીય-મહાવીરેત્સાહમાં જણાવ્યું છે તેમ, મહમ્મદ ગિજનીએ સૌ પ્રથમ સૌરાષ્ટ્રના સુપ્રસિદ્ધ સોમનાથ તીર્થને વિંસ કર્યો અને ત્યાર પછી સાર અને બીજા જિનમંદિરને ભયંકર વિનાશ કર્યો અને કેટલાંય મંદિરે મસ્જિદના રૂપમાં પરિણત થઈ ગયાં. એ જ સમયે આ સેરિસાને પણ વંસ થયે લાગે છે. - ગમે તેમ પરન્તુ આગળ જણાવીશું તે પુરાવાઓથી એ વાત તે સિદ્ધ થાય છે કે બારમીથી લઈને સેળમી શતાબ્દી સુધી આ તીર્થ પિતાની પૂરી જાહેરજલાલીમાં હતું. અનેક સંઘો અને યાત્રાળુઓ અહીં મેટા પ્રમાણમાં યાત્રાએ આવતા.
સેળમી શતાબ્દીમાં થયેલા કવિવર લાવણ્યસમય પ્રત્યક્ષ જોયેલી હકીકતનું વર્ણન કરતાં લખે છે–
“પોસ કલ્યાણક દસમી દહાડ એ,
| મહિયલ મહિમા પાસ દેખાડ એ. * દેખાડ એ પ્રભુ પાસ મહિમા, સંઘ આવે ઊલટયા, ધ્વજ પૂજ મંગલ આરતી, તેણિ પાપ પૂર સ ઘટયા, સંવત પન્નર બાસઠે, પ્રાસાદ સેરિસા તણું; લાવણ્યસમયસે આદિ બેલેનમેજિનત્રિભુવન ધણી.”
સં. ૧૫૬૨માં કવિવર લાવણ્યસમય અહીં પધારેલા અને તેમણે અહીં રહેલા પાર્શ્વનાથ ભગવાનને મહિમા
