________________
મૂલસૂત્ર અને નિર્યુક્તિનો જર્મન ભાષામાં અનુવાદ ક્યું છે. પિશલના મતાનુસાર ભાષાશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ આ ગ્રંથ અતિ મહત્વનો માન્યો છે.
(૩) ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રઃ-આ ગ્રંથના ૩૬ અધ્યયનોમાં ભગવાન મહાવીરનો અંતિમ ઉપદેશ લખવામાં આવ્યો છે. ભગવાન મહાવીર પ્રભુએ નિર્વાણના સમયે સોળ પહોરની દેશના આપી તેમાં પંચાવન અધ્યયનો પુણ્યરુપ વિપાકના અને પંચાવન અધ્યયનો પાપરુપ વિપાકના કહ્યા છે. ત્યાર પછી અપૃષ્ટ એવા ઉત્તરાધ્યયનાં ૩૬ અધ્યયનો પ્રકાશ્યાં છે. તેથી તેનું બીજું નામ અપૃષ્ટ વ્યાકરણ પણ કહેવાય છે. વિન્ટર નિન્જ આ ગ્રંથને શ્રમણકાવ્યનું નામ આપી વૈદિકસાહિત્ય મહાભારત, બૌદના ધમપદ અને સુતનિપાતની સાથે તુલના કરી છે. કાર્લ શાર્પેન્ટિયરે અંગ્રેજુ ભાષામાં પ્રસ્તાવના સાથે મૂલ પાઠનું સંશોધન ક્યું છે. આના પર વ્યાખ્યા સાહિત્ય ધણું બધું લખાયું છે. જેમાં આચાર્ય ભદ્રબાહુની નિર્યુક્તિ, જિનદાસગણી મહત્તરની ચૂર્ણ, વાદિવેતાલ શાંતીસૂરિની શિષ્યહિતા નામની પ્રાકૃત ટીકા, નેમિચંદ્રસૂરિએ સુખબોધા નામની ટીકા, આ ઉપરાંત સંમીવલ્લભ, જ્યકીર્તિ, કમલસંયમ, ભાવવિજય, વિનયહંસ, હર્ષકુલ આદિ વિદાનોની ટીકાઓ લખાઈ છે. હર્મન યાકોવીયે સેકેડ બુક્સ ઓફ ધ ઈસ્ટના ૪૫ મા ભાગમાં અંગ્રેજી અનુવાદ સાથે પ્રસિદ્ધ કરેલુ છે.
(૪) પિંડ નિર્યુક્તિઃપિંડ એટલે આહાર-તે સંબંધી વર્ણન છે. આ ગ્રંથમાં પિંડનિરુપણ, ઉદ્ગમદોષો, ઉત્પાદનદોષો, એષણાદોષોનું વર્ણન
A ઉ૭) ),
