________________
શ્રી જીવકલ્પ સૂત્ર પાંચ પ્રકારના વ્યવહારથી આપણું શાસન ચાલે છે. ૧) આગમ ૨) શ્રત ૩) આજ્ઞા ૪) ધારણા ૫) જીતવ્યવહાર. ૧) ૧૪ પૂર્વી, ૧૦ પૂર્વ, ૯ પૂર્વી, કેવલી...તેમનો વ્યવહાર તે આગમવ્યવહાર. તેમનો કલ્પ..મર્યાદા જુદી. ૨) શ્રત વ્યવહાર – અંગ કે તેના સિવાયનો વ્યવહાર જેના દ્વારા ચાલે છે. ૩) પ્રાયશ્ચિત લેવું હોય આપવું હોય....એમાં સંકેતો કરેલા હોય છે. આ સંકેતો ને સમજી તેના દ્વારા મહાપુરુષો ચાલે.. તે આજ્ઞા વ્યવહાર. ૪) પોતાને જે સંકેતો મળ્યા છે. જે પ્રાયશ્ચિત મળ્યા છે તે ધારી રાખવા તે ધારણા વ્યવહાર. ૫) તત્ તત્કાલીન સમગ્ર ગીતાર્થ આચાર્યોએ જે વ્યવસ્થા નિર્દિષ્ટ કરી તેનાથી વિપરીત જોવા મળે તો પણ આચાર્ય ભગવંતનો નિર્ણય જ સ્વીકાર કરવોગીતાર્થો વિરોધ વગર નક્કી કરે તે આગમ કરતાં પણ મહાન છે. બૃહત્સલ્યભાષ્ય, પંચકલ્યભાષ્ય, પિંડનિર્યુક્તિ, વ્યવહાર કલ્યભાષ્ય તેની ગાથાઓ પણ આમાં છે.
શ્રાદ્ધજિતકલ્પ - શ્રાવકે કેવી રીતે વર્તવું ? તેનું વર્ણન છે. યતિજીતકલ્પ - સાધુએ કેવી રીતે વર્તવું ? તેનું વર્ણન છે.
મૂળ દ્વાદશાંગી, આચારાંગથી લોકબિંદુસારમાં ૧૨ અંગ સુધીનો માર્ગ બનાવેલો છે.
સાધુ જીવનમાં લાગેલાં અતિચારો અનાચારોના ૧૦ તથા ૧૯૫૦ના પ્રાયશ્ચિત્તોનું વિધાન પ્રતિસેવનાના ભેદો લક્ષણો વિસ્તારથી.
ક ૧૪) )
