Page Text
________________
દાનધર્મ
‘ધર્મસ્ય આદિ પદં દાનં'' - હરિભદ્રસૂરિ
‘‘દદાતિ ઈતિ દાનં'' - જરૂરિયાતવાળાને અપાય તે દાન. ‘દીયતે ઈતિ દાનં’’ જે આપવામાં આવે તે દાન.
જરૂરીયાતવાલાને (દીન ગરીબાદિ) અથવા ઉત્તમ ક્ષેત્રમાં આપવા માટે સામા જવું - આપવું તે દાન.
પુણ્યના યોગે મળેલી અધિકારવાળી પોતાની વસ્તુ - દ્રવ્યનો સ્વેચ્છાએ ત્યાગ કરવો. પરિગ્રહ ઘટાડી આપવું તે દાન.
નવતત્ત્વમાં પુણ્ય-પાપ નામના બે તત્ત્વનો સમાવેશ થાય છે. પુણ્યના ૪૨ અને પાપના ૮૨ પ્રકારો છે. આ રીતે પુણ્ય-પાપ ઉપાર્જનની, પુણ્ય-પાપના બંધના નિમિત્તોની અને પુણ્ય-પાપ પ્રકૃતિના ફળ ભોગવવાની ચર્ચા એના દ્વારા જાણી શકાય છે. જીવ પુણ્યને-પાપને અથવા બન્નેને દાનાદિ ધર્મનું પાલન કરતાં બાંધે છે. કર્મ બાંધતા જેવા પ્રકારના પરિણામ હોય તેવા પ્રકારે ઉદય વખતે તે ભોગવે છે. તેથી પુણ્યની ચતુર્થંગીનો અહીં વિચાર ટૂંકમાં કરીશું.
પુણ્યની ચતુર્ભૂગી :
(૧) પુણ્યના ઉદયથી ધન-ધાન્યાદિની પ્રાપ્તિ થાય અને મળેલ એ ધન ફરીથી પુણ્યના કાર્યમાં વાપરવાની બુદ્ધિ થાય તે પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય. (શાલીભદ્રજીની જેમ)
-
(૨) પૂર્વભવના પુણ્યબંધના ઉદયથી વર્તમાનમાં અઢળક લક્ષ્મી વિગેરે પ્રાપ્ત થાય. પણ મળેલી લક્ષ્મીનો નવા પુણ્ય બાંધવા કે ભોગવવા માટે ઉપયોગ કરવાની ભાવના ન થાય. (ખાય નહિં, ખાવા આપે નહિં, ખાનારને જોઈ આનંદ પામે નહિં) અયોગ્ય રીતે વાપરવામાં આવે તે પાપાનુંબંધી પુણ્ય. (મમ્મણશેઠની જેમ)
(૩) પાપકર્મના ઉદયથી જીવને વર્તમાનમાં ઈચ્છા પ્રમાણે ધન-ધાન્યાદિની પ્રાપ્તિ ન થાય. પરંતુ મળેલા એ દ્રવ્યનો ‘ફૂલ નહિં તો ફૂલની પાંખડી'ની જેમ યથા શક્તિ પુણ્યબંધની પ્રવૃત્તિમાં ઉપયોગ કરવાની ઈચ્છા થાય. શક્તિ અનુસાર વાપરે તે - પુણ્યાનુંબંધી પાપ. (રોહણીય ચોરની જેમ)
(૪) પૂર્વ ભવે બાંધેલા પાપના કારણે આ ભવમાં જીવને સંતોષકારક સુખ અપાવનારા સાધનો (ધનાદિ) ન મળ્યા અને વર્તમાનમાં પણ દાનાદિ ધર્મનું
७८
| SR No. | 006138 |
| Book Title | Maro Sohamano Dharm Sachitra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Harishbhadravijay |
| Publisher | Navjivan Granthmala |
| Publication Year | 1999 |
| Total Pages | 194 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 6 MB |