________________
ટૂંકમાં એજ કે જે મન દુઃખને વધારી પુણ્ય બાંધવાની તકને બગાડી શકે છે તેજ મનથી વિવિધ ભાવનાઓના સહારે બાજી સુધારી પણ શકાય છે.• સુધારવા માટે કરેલા પાપકાર્ય-વિચારોનો પશ્ચાતાપ જ ખાસ જરૂર છે. મનને બગાડનાર :
જેમ મનને સુધારનાર, કાબુમાં રાખનાર ભાવ છે. તેમ મનને અશુભ ધ્યાનમાં લઈ જનાર “લેશ્યા' છે. તેમાં પ્રથમ ત્રણ અપ્રશસ્ત (ખરાબ) છે. બીજી ત્રણ પ્રશસ્ત (સારી) છે.
તીવ્ર
નામ | અધ્યવસાય વર્ણ | રસ | ગંધ સ્પર્શ કૃષ્ણલેશ્યા અશુભ | કાજળ | કડવી તુંબડી | સડી ગયેલા ગાયના કરવત થી
તીવ્રતમ | જેવો જેવો | ક્લેવર કરતાં વધુ | વધુ કર્કશ નીલલેશ્યા | અશુભ નીલો સુંઠ-મરીથી | મરેલા પશુની દુર્ગધ ગાયની જીભથી તીવ્રતર
વધુ તીખો કરતાં વધુ | વધુ કર્કશ કાપોતલેશ્યા અશુદ્ધ | કત્થાઈ | કાચી કેરીથી| સર્પના દુર્ગધથી | સાગના પાંદડા
વધુ ખાટો
વધુ
જેવા કર્કશ પીતલેશ્યા મંદ હિંગળોક | પાકી કેરીથી સુગંધિત પુષ્પ | રૂ કરતાં (તેજો) લાલરંગ | વધુ ખટમીઠો
કોમળ પદ્મવેશ્યા | મંદતર | હળદર | મધુ કરતાં ! પીળાતા પદાર્થથી | માખણ કરતાં
જેવો પીળો, વધુ મીઠો | વધુ મીઠો | કોમળ શુકલલેશ્યા, મંદતમ | શંખ | શીર-સાકરથી અત્તરાદિથી શિરીષ પુષ્પથી
| શ્વેત | વધુ મીઠો | | વધુ મીઠો વધુ કોમળ છ લેશ્યા અંગે જનરલ વિચારો : * ૧. કૃષ્ણ : રૌદ્ર સ્વભાવી, ક્રોધી, અદેખો, મારફાડ કરનાર, દયારહિત નિર્ધ્વસ
પરિણામી- નરકગામી. ૨. નીલ : મંદબુદ્ધિ, કામી, ઠગ, અભિમાનનું પ્રદર્શન કરનાર–પ્રાયઃ તિર્યંચમાં જાય. ૩. કાપોતઃ ઉપાધિવાન, આવેશવાન, સ્વપ્રસંશક, દુર્ગતિગામી. ૪. પીત : જ્ઞાનનો સંગી, સદ્દબુદ્ધિનો વારસદાર, વિવેકી, વિચારક, સંતોષી-મનુષ્ય
દેવગતિ પ્રાયઃ પામે. ૫. પ : ક્ષમાપ્રધાન જીવન, ત્યાગના રૂચિવાલો, ધર્મ ઉપાસક, પ્રસન્ન ચિત્ત
મનુષ્ય દેવગતિ પ્રાયઃ પામે. ૬. શુક્લ : અકષાયી, દૂષણ વગરનો, પ્રભુ ભક્તિનો રાગી. - મોક્ષગામી. • પ્રસન્નચંદ્ર નરકગતિનું આયુષ્ય બાંધવાના હતા. ભાવ બદલતા કેવળી થયા. ૧ છ લશ્યાના વિચાર જાંબુવૃક્ષના ઉદાહરણથી સમજી લેવું. જૂઓ - ચિત્ર પેજ ૪૪.
૧૫૫