________________
(૧) પાત્રતા
(૨) અભ્યાસ-સત્સંગ અને સ્વધ્યાય
(૩) તત્ત્વનો યથાર્થ નિર્ણય (વિકલ્પ સહિત) (૪) ભેદજ્ઞાન
(૫) આત્માનુભૂતિ (નિર્વિકલ્પ)
ત્રણ લોકમાં અનંત જીવ છે. તે સર્વ દુઃખથી ભય પામી સુખ મેળવવા ઇચ્છે છે. આત્માનું હિત સુખ છે. તે આકુળતારહિત છે. મોક્ષમાં આકુળતા નથી. તેથી મોક્ષમાર્ગમાં-તેના ઉપાયમાં વ્યસ્ત રહેવું જોઇએ. અરિહંત-સિદ્ધ દશા એ મોક્ષનું સ્વરૂપ છે.
ભાવલિંગી સંતોનું જીવન મોક્ષમાર્ગ છે.
તીર્થંકરોએ ઉપદેશ પણ મોક્ષ અને મોક્ષના ઉપાયનો કર્યો છે. આ ઉપદેશ એ ભગવાનનું ધર્મ-તીર્થ છે અને તેનું જીવો દ્વારા અનુસરણ એ જ સર્વોદય-તીર્થ છે.
૧૪૯. વસ્તુના અનેકાન્ત સ્વરૂપને બતાવનાર વીતરાગની વાણી તે સ્યાદ્વાદ છે. ત્યા સાચું નિરૂપણ એ નિશ્ચય અને ઉપચરિત નિરૂપણ તે વ્યવહાર છે. આ નિશ્ચય-વ્યવહારનું યથાર્થ સ્વરૂપ સમજવા જેવું છે. બધા અનુયોગોનો સાર ‘વીતરાગતા’ છે.
આવી રીતે સંપૂર્ણ મોક્ષમાર્ગ-જૈન દર્શન આ છેલ્લા વીસ મુદ્દામાં સંક્ષિપ્તમાં સમજાવ્યો છે.
૧૫૦. આત્માના ત્રિકાળી સ્વભાવને જ લૂંટવાનું છે.
અત્મા સ્વભાવથી ત્રિકાળ મુક્ત છે,
જન્મ – મરણથી રહિત છે,
રાગ-દ્વેષથી રહિત છે,
બંધ-મોક્ષથી રહિત છે,
નિતાંત શુદ્ધ, શુદ્ધ, શુદ્ધ જ છે.
Ed
આ છે
દૃષ્ટિનો
વિષય
