________________
શા માટે બની જતો હશે ?
વીંટીનું માપ આંગળી નક્કી કરી દેશે. શર્ટનું માપ શરીર નક્કી કરી દેશે. પેન્ટનું માપ કમ્મર નક્કી કરી દેશે. બૂટનું માપ પગ નક્કી કરી દેશે. પણ, ખર્ચનું માપ નક્કી કોણ કરશે ? ધર્મશાસ્ત્રો ગૃહસ્થના બજેટની ફાળવણી આ પ્રમાણે કરે છે. પચ્ચીસ ટકા વેપારમાં, પચ્ચીસ ટકા ખર્ચ ખાતે, પચ્ચીસ ટકા દાન-પરોપકાર ખાતે અને શેષ પચ્ચીસ ટકા બચત ખાતે. શાસ્ત્રજ્ઞ પુરુષો બચતની વાત એટલા માટે કરે છે કે કોઈ આકસ્મિક ખર્ચ આવી પડતાં માનવી રિબાય નહીં અને સંકલેશનો ભોગ બને નહીં. જેટલો સફલેશ વધે તેટલો સંસાર વધે. સંસારયાત્રા પર પૂર્ણવિરામ મૂકવાના ભવને પામેલો ભવયાત્રી તે યાત્રાને લંબાવે તે કયા હિતૈષી ઈચ્છે? તેવી જ રીતે તે ગૃહવાસમાં સદાય તેવું પણ ન જ ઈચ્છે. ઉપરોક્ત ફાળવણીનાં ચારે ક્ષેત્રો પાછળ સુંદર આયોજન જણાય
છે.
આર્થિક તંદુરસ્તી માટે વેપારમાં પચ્ચીસ ટકા. આત્મિક તંદુરસ્તી માટે દાનમાં પચ્ચીસ ટકા. સામાજિક તંદુરસ્તી માટે ખર્ચમાં પચ્ચીસ ટકા. માનસિક તંદુરસ્તી માટે બચતમાં પચ્ચીસ ટકા.
ઉપરોક્ત ચારમાંથી એકે ય ક્ષેત્ર સદાય નહીં તે માટે ગૃહસ્થને વિવેક શીખવતી આ ફાળવણી છે. ફાળવણીના પહેલા અને ત્રીજા ક્ષેત્રમાં અતિરેકી વ્યય થવાથી માણસ રિબાઈ શકે છે. આજના મોટા ભાગના બે જ કારણથી હેરાન થાય છે. ધંધામાં આવકના ચોથા ભાગને બદલે આવક કરતાં ચારગણું (બાકીનું વ્યાજે લાવીને) રોકાણ કરે છે. કેટલાક મોજશોખના અતિરેકથી ખર્ચ વધુ પડતો થવાથી પણ હેરાન થાય છે. તે માટે ૧૪૪૪ ગ્રન્થના રચિયતા શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે શ્રીધર્મબિન્દુ નામના ગ્રન્થના એક સૂત્રમાં
(૫૮)
