________________
ખ′ડ પહેલા
૧
એહ વચન કેમ એલિયેરે લા, એણે વચને જીવ જાય રે. વાલેસર. જીવજીવન તુમે વાલહારે લેા, અવર ન નામ ખમાયરે વાલેસર. વ. ૬. પશ્ચિમ રવિ નવિ ઉગમેરે લેા, જલધિ ન લેાપે સીમરે, વાલેસર, સતી અવર ઇચ્છે નહીરે લા, જા જીવે તાં સીમરે, વાલેસર. વ. ૭
અઃ—ઉપર પ્રમાણે ઉંમર રાણાનાં વચન સાંભળતાંજ મયણાસુંદરીના હૃદયમાં દુઃખ ન સમાયુ, એથી હૃદય પીગળી ઉભરાઇ આંસુરૂપે ટપક ૮૫૩ વહેવા લાગ્યું, અને તેણીએ વિનય સહિત પેાતાના પતિના ચરણમાં પગે લાગી વિનવ્યું કે-“હે વહાલેશ્વર ! હવે ધણી ધણીઆણીના સંબધ છે; માટે આપ વચન વિચારીને લેા. આવાં વચનેાથી તા કુલીન કાંતાના જીવ નિકળી જાય છે. આપ તે ચતુર-સુજાણ છે એટલે વધારે શું કહું; પણ ક્રીથી આવાં જીવ લેનારાં વચનેા ન મેલશે. હવે તે આપ મારા જીવના પણુ જીવન છે-એટલે કે હવે જો આપના વિયેાગ થાય તેા હુ છવીજ શકું નહીં. તે પછી હવે બીજો વર વરવાનુ કહેા છે, તે વાત શી રીતે સહન કરી શકું ? હૈ વહાલેશ્વર ! જરા ખ્યાલ કરા કે–કાઇ વખતે પણ સૂર્ય પૂર્વ દિશાને છેાડી પશ્ચિમમાં ઊગનારજ નથી ! કેમકે જે અસ્ત થવાની દિશા છે તેને ઉયરૂપ કેમ માની લે ! તેમ સમુદ્ર પાતાની માઝા-મર્યાદા કાઇ વખતે પણ મૂકતા નથી અને મૂકનાર પણ નથી; કેમકે એ ગંભીર થઈને જો પાતાની મર્યાદા છેાડી કે તેા પછી અચળ મર્યાદાની ઉપમા તેને કાણુ આપે! અને સતી સ્ત્રી તે પણ પંચની સાક્ષીએ હાથ ઝાલેલા પતિના શિવાય ખીજ્ર અતિસુંદર નર હાય; તેા પણ જીવ જતાં લગી મનમાં તેવાની કદિ પણ ઈચ્છા ન કરે; કેમકે જો સતી સ્ત્રી ખીજાને ઈચ્છે તેા પછી સતીની મહાન્ પદવીનુ માન મેળવવા ભાગ્યશાળી કેમ થઈ શકે ? ! ” ( વાહ, ધન્ય છે! શાખાસ છે ! મારી વહાલી આય ભૂમિની આ મહિલા ! તને શતકેાટી ધન્યવાદ છે !!! તારા સરખી પરમપાવની દેવીએએજ આ આયભૂમિ-માતૃભૂમિનું નૂર જાળવી રાખ્યું છે. પરમાત્મા ! આ આ ભૂમિ ઉપર આવીજ સતી સુંદરીઓનાં દર્શન કાવ કે જેથી માતૃભૂમિ સહિત અમે ભૂરી ભાગ્યભાજન થઇએ !) ( ૪–૭)
૧ સતીઓના શું ધર્મ છે તે આ કથન સ્પષ્ટ બતાવી રહેલ છે.