________________
૧૯૮
શ્રીપાળ રાજાને રાસ તે તે સૃષ્ટિ છે ચતુર મદનતણી,
અંગે જીત્યા સવિ ઉપમાનરે વિ. શ્રતિજડ જે બ્રહ્મા તેહની,
રચના છે સકળ સમાનરે. વિ. લી. ૧૦ દેહ પીઠે દેસી સા સુતા,
કીધા બહુવિધ ઉપચાર: વિ. મણિ મંત્ર ઓષધ બહુ આણિયાં,
પણ ન થયો ગુણ તે લગાર. વિ. લી. ૧૧ તે માટે દુ:ખે પીડિલ્ય,
મહસેન નૃપતિ તસ તાતરે; વિ. નવિ આવ્યો ઈહાં એ કારણે,
મત ગણો બીજે ઘાતરે. વિ લી. ૧૨ અર્થ–લશ્કરના પરિવાર સહિત તંબુ ખડા કરાવીને ત્યાં વિશ્રામ લીધો. ત્યારપછી શ્રીપાળ મહારાજા પ્રધાન પ્રત્યે કહેવા લાગ્યા.-“કેમ આ
પારકપુરને રાજા કશી ભકિત બતાવીને ભેટ લઈ નમન કરવા આતતો નથી?” પ્રધાને અરજ કરી–“ગુણવંત મહારાજાજી ! એ રાજાને કશે પણ અપરાધ નથી, પરંતુ જે કારણને લીધે આપની સેવાચાકરી બજાવી શકો નથી તે કારણ એ છે કે મહસેન ભલે રાજા છે, તેને તારા નામની રાણું છે. તેની કુખથી તિલકસુંદરી નામની એક પુત્રી પેદા થએલી છે કે જે ત્રણે ભુવનની અંદર તિલક જેવી ભાવંત બનેલ છે, અને તે સ્વર્ગમાં વસનારી તિલોત્તમા અપ્સરાનું પણ ઠેકાણું પિતાને તાબે કરે તેવી મહા સ્વરૂપવંત છે. મતલબ એજ કે તેને જોતાંજ તિર્લોત્તમાને તરત ટનપાટ મળે તેવી અથાગ કાંતિવંત છે. રાજેદ્રજી! વિશેષ શું કહું પણ પ્રમાણુથી સિદ્ધ થાય છે કે ચતુરતામાં અત્યંત પ્રવીણ એ તિલકસુંદરી કામદેવની બનાવેલી સૃષ્ટિ પિકીની સૃષ્ટિની રચાયેલી છે. વેદ કૃતિ ભણી ભણીને વેદિયા ઢોર જેવા બહેર મારી ગયેલા હદયવાળા બ્રહ્માની રચાયેલી સૃષ્ટિની પેદાશવાળી સ્ત્રીઓ ઉપમા ઉપમાને કરીને સહિત છે એટલે કે એક એવી જેડ મળી આવે તેવી છે, અને કલંકિત ઉપમાવાળી છે; એટલે કે ચંદ્ર જેવા મોઢાવાળી, કમળપત્ર સરખી આંખેવાળી, ગજકુંભસ્થળ સરખાં સ્તનમંડળવાળી; વગેરે દેજવંત વસ્તુઓની ઉપમાવાળી છે. મતલબ કે ચંદ્ર ક્ષીણ રોગવાળ-કલંકિત છે, કમળપત્ર હીમથી બળનાર છે ને હાથીનાં કુંભસ્થળ અંકુશના પ્રહારવંત છે જેથી નિષ્કલંક નથી; પરંતુ તિલકસુંદરી નિષ્કલંક છે અને તેની બરાબરી કરે તેવી કોઈ ઉપમા આપી શકાય તેવી જેડ નથી,