________________
જૈન દર્શનની ભવ્યતા અને સુસૂક્ષ્મતા સમજવા માટે
અતિમનનીય વિચાર વૈભવો. વિવિધ પરિશિષ્ટોમાં
પરિશિષ્ટ નં - ૧ સંક્ષિપ્તનય વિચાર નય એટલે – કોઈ પણ પદાર્થનું તે પદાર્થના એક ધર્મ-પર્યાય દ્વારા, તેના બીજા પર્યાયો ધર્મો નો અપલાય (વિરોધ) કર્યા વિના, સાપેક્ષપણે નિરૂપણ કરનાર, પ્રમાણથી અબાધિત, વકતા – જ્ઞાતાનો અભિપ્રાય - વિચાર-આશય - તે નય. નયો ૭ છે. નૈગમ – સંગ્રહ – વ્યવહાર - ઋજુસૂત્ર – શબ્દ – સમભિરૂઢ – એવભૂત આ સાતેય નિયોના એકએકના સો સો પેટા ભેદો છે. ૭ નયોમાં અલ્પત્વ બહુત્વ. “આદ્યશબ્દ દ્વિત્રિ ભેદૌ” જો શબ્દ નયમાં સમભિરૂઢ ને એવંભૂતનો સમાવેશ કરીએ તો પાંચનય -નૈગમ માં સંગ્રહ અને વ્યવહારનો સમાવેશ કરીએ તો ૩નય અને પહેલા ચારનો વ્યવહારમાં અને છેલ્લા ત્રણનો નિશ્ચય નયમાં સમાવેશ, કરીએ તો બેજ નય-નિશ્ચય અને વ્યવહાર નય. આચરણમાં વ્યવહારનું અને ભાવમાં નિશ્ચય નું પ્રધાન્ય છે. નિશ્ચય તે શુદ્ધ સત્ય અને વ્યવહારને લોકવ્યવહારથી ઉપચારથી પણ સત્યજ
શુદ્ધ પરિણામને પેદા કરનાર પ્રગટકરનાર અને સ્થિર કરનાર તો ઉત્તરોત્તર પરમશુભ વ્યવહારનયજ છે. નિશ્ચય પ્રધાન અને વ્યવહાર પ્રધાન નયોનું પોત પોતાના વિવલા ક્ષેત્રમાં
૯૯
