________________
પરિશિષ્ટ - ૬
છે કેમકે એ તો જીવને જણાવે છે કે ભાઈ ! તને શુભ મળ્યું કે અશુભ, શાતા મળી કે અશાતા, એ બધું તારું જ છે કે હું તને પાછું આપું છું, તેં મારા પ્રતિ જેવાં શુભાશુભ ભાવ કર્યા તેવાં રૂપે હું પરિણમેલ છું. હું મારામાં - મારા પરિણમનમાં પ્રામાણિક છું. તું તારા પરિણમનમાં પ્રામાણિક બન! તો તું તારા
સ્વયંના પરમપારિણામિક શુદ્ધ ચૈતન્ય સ્વરૂપના અવલંબને તું સમ્યગદર્શન, સમ્યગચારિત્ર, અપ્રમત્તતા, ક્ષપકશ્રેણી, વીતરાગતા, કેવળજ્ઞાન અને સિદ્ધ સ્વરૂપે પરિણમીશ.
બેટી બોલે બાપને રે, વિણ જાયો વર લાય; વિણ જાયો વર નહિ મળે તો, મુજશું ફેરા ખાય કા
સુમતિ દીકરી સુમન બાપને કહે છે કે મારા માટે એવો વર લાવો કે જમ્યો ન હોય ! સુમતિ એટલે મતિજ્ઞાન પોતાના સુમનને, આત્માને કહે છે કે મને એની સાથે વરાવો જે જન્મ્યો નથી, અર્થાત્ જેનો જન્મ નથી, જેનો ઉત્પાદ નથી પણ જે સ્વયંભુ અનાદિ અનુત્પન્ન અવિનાશી નિષ્પન્ન છે એવાં કેવળજ્ઞાન - પરમાત્મ તત્ત્વ સાથે મને વરાવો ! જો આપ તેમ ન કરશો તો. મારી સાથે એટલે કે મતિજ્ઞાન કહેતાં વિનાશી જ્ઞાન સાથે અને અનાત્મભાવ સાથે ફેરા ખાતા જ રહેવું પડશે અર્થાત્ ભવભ્રમણ ચાલુ ને ચાલુ રહેશે.
સાસુ કુંવારી, વહ પરણેલી, નણદલ ફેરા ખાય; દેખણવાલી દુલર જાયો, પાડોશણ હરખાય... IIળા સુમતિ એટલે સદ્ગદ્ધિ - પ્રજ્ઞા છે તે જ્ઞાનાવરણીય અને મોહનીયના લયોપશમથી પ્રગટેલ સમ્યજ્ઞાન છે જે કેવલજ્ઞાન સ્વરૂપ આત્માનો અંશ છે, અંગ છે, ભાગ છે. આત્મા પોતે પૂર્ણ એવો કે જ્ઞાન સ્વરૂપ છે કે જેનું અડધુ અંગ તે સમ્યગ્રજ્ઞાન - પ્રજ્ઞા છે. આમ પ્રજ્ઞા એ જીવની અર્ધાગના-પત્ની બની એ પ્રજ્ઞાનો વિકાસ થતાજ પરમાત્મદશા પ્રગટે છે જે પ્રજ્ઞાની માતા છે અને તેથી જીવની તે સાસુ છે.
આત્મપુરુષની માતા પરમાત્મદશા - સિદ્ધદશા સદા કુંવારીજ છે જ્યારે આત્માની પત્ની સુમતિ પરણેલી છે કારણકે તે કેવળજ્ઞાન સાથે જોડાયેલી છે.
